طی روزهای اخیر، نرخ ارز به ویژه دلار در بازار آزاد در حال افزایش و طی کردن یک سیر صعودی افسار گسیخته است؛ به طوری که طی دو هفته اخیر با افزایشی بیش از ۱۰ درصد در بازار آزاد روبهرو شد و روند افزایشی آن ادامه دارد.بسیاری معتقدند افزایش ریسکهای سیاسی در روزهای اخیر به ویژه جدی شدن موضوع اسنپبک از سوی تروئیکای اروپا گرفته تا افزایش نرخ واقعی تورم و ناترازی انرژی در بخش تولید؛ امروز بیشترین عوامل اثرگذار بر افزایش نرخ ارز هستند و به عقیده برخی از تحلیلگران اگر در برابر روند افسار گسیخته افزایش نرخ ارز در بازار آزاد اقداماتی صورت نگیرد ممکن است، نرخ ارز دیگر به کانالهای قبلی و حتی به زیر ۱۰۰ هزار تومان باز نگردد که در آن زمان مدیریت سیاست ارزی بیش از امروز با چالشهایی روبهرو خواهد شد.
کارشناسان با اشاره به عوامل مهمی که باعث افزایش قیمت ارز طی هفتههای اخیر در بازار آزاد شده است، میگویند در اقتصاد ایران، عوامل زیادی بر نوسانات نرخ ارز اثرگذار است که یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار، بعد خارجی آن است؛ چراکه دلار از اساس یک پول خارجی است. در این میان، اگر روابط خارجی با چالش روبرو باشد، بی شک بر ارزش پول ملی و تناسب آن با نرخ ارز به شدت اثرگذار خواهد بود؛ به طوریکه امروز بخش بسیار بزرگی از مولفههای اثرگذار بر نرخ ارز ریشه در عوامل سیاست خارجی دارد و باید پذیرفت که در کشور ما، قیمت ارز تحت تاثیر سیاستهای بینالمللی و مسائل سیاست درآمده است.در شرایط امروز اقتصاد ایران و با توجه به واقعیتهای امروز اقتصاد در کشور ما، دستگاه سیاست خارجی و دیپلماسی کشور به اندازه سیاستگذار پولی و وزارت اقتصاد در عملکرد نرخ ارز اثرگذار است و به هر میزانی که قویتر عمل کند، اثرات آن بر بازار ارز به علت جنبههای روانی اثرگذار بر اقتصاد، مشهودتر است.
امروز موضوعاتی از جمله مکانیسم ماشه، افزایش تحریمها و ناترازیهای انرژی (که به شدت تولید و بهرهوری اقتصادی از آن متاثر است) به عواملی بدل شده که بر نرخ ارز در بازار آزاد اثر گذاشته و به انتظارات تورمی دامن زده است؛ به طوریکه حتی برخی معتقداند که نرخ واقعی ارز در بازار آزاد حتی از نرخ فعلی نیز بیشتر است، چراکه نسبت افزایش قیمتها در بازار حتی بیشتر از افزایش نرخ ارز طی ماههای اخیر بوده است.به نظر میرسد که کار از دست دستگاه اقتصادی خارج شده و در دست سیاست خارجی است، برای مثال در رابطه با موضوع مکانیسم ماشه که بر بازار آزاد اثر گذاشته، بانک مرکزی یا وزارت اقتصاد نمیتواند مذاکرات لازم را انجام دهد و کار بر عهده دستگاه سیاست خارجی است و تا زمانی که وضعیت و شرایط سیاسی در عرصه بین المللی با ریسک همراه باشد روند صعودی نرخ ارز در بازار آزاد اجتناب ناپذیر است؛ با این حال میتوان در برخی سیاستهای پولی و سیاست اقتصادی توسط وزارت اقتصاد و بانک مرکزی، تا حدودی نرخ رشد ارز کنترل شود.متاسفانه امروز سایه نااطمینانی در اقتصاد کشور وجود دارد و در کنار آن، ناترازیهای انرژی آسیب بسیار جدی به بخش تولید به ویژه بهرهوری در صنایع و بنگاههای تولیدی وارد کرده است.امروز بیش از هر زمانی در قیاس با دهههای اخیر، اقتصاد کشورم متاثر از وضعیت روانی در عرصههای بینالمللی است، مسائل سیاسی بینالمللی و منطقهای بر بازار و انتظارات تورمی اثر مهمی دارد و نگاه بازار آزاد، صنایع و بازار سرمایه همگی به مسائل سیاسی و بینالمللی است، بنابراین اگر وضعیت بینالمللی و سیاست اقتصادی چشمانداز روشنی را به نمایش بگذارد، بی شک انتظارات تورمی کاهشی خواهد شد و میتوان انتظار داشت که التهابات در بازار ارز نیز فروکش شود.