بعد از گذشت بیش از سه دهه از اصلاح قانون اساسی و کاهش قدرت نظارت مجلس بر دولت با حذف جایگاه نخستوزیری، عده ای نمایندگان مجلس دهم معتقدند «برای تسهیل امور کشور و تقویت نظارت مجلس بر دولت لازم است در کشور برای مدتی نظام پارلمانی حاکم شود».احمد توکلی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره نظر گروهی از نمایندگان برای تغییر نظام سیاسی از ریاستی به پارلمانی گفت: مطمئن نیستم الان زمینه ای برای این تغییر وجود داشته باشد چون الان کشور گرفتاریهای مهمتری دارد که باید بیشتر فکرها روی حل آنها متمرکز شود. معتقدم سرعت در حل این مشکلات ضروری است و مشغول شدن به اموری که اگر نتیجه ای داشته باشد بلند مدتی است، به صلاح نیست.وی با اشاره به مشکلات اولویت دار کشور، افزود: امروز گرفتار مسئولان بی دغدغه هستیم که عده ای که اصلا دغدغه مردم را ندارند. فساد در سیستم است. الگوهای نامناسب برای اداره کشور تعقیب میشود. تعارض منافع همه را دارد بیچاره میکند. همچنین توزیع درآمد وحشتناک ناعادلانه و ظالمانه است. اختلاف طبقاتی در جامعه بیداد میکند که بر اثر آن استخوان مردم در حال خورد شدن است. اینها دردهای اصلی هستند.عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره تأثیر تقویت اختیارات مجلس برای ساقط کردن دولت و تغییر نخستوزیر در زمانهایی کمتر از ۴ سال، یادآور شد: برای آنکه چنین تغییرات ساختاری را انجام دهیم محتاج به تفاهم ملی هستیم.
اعمال تغییرات ساختاری سیاسی به این معنا که وزن مجلس در برابر دولت بالا برود تا دولت از درون مجلس انتخاب شود، مقدمههایی لازم دارد.وی افزود: برای حاکم کردن نظام پارلمانی نیاز است آنقدر در جامعه راجع به آن حرف زده شود که برای اکثریت مردم موضوع جا بیفتد. حال آنکه الان مردم نمیتوانند به چنین مسائلی توجه کنند چون بدجوری گرفتار هستند. علت بسیاری از این گرفتاری ها برآمده از دولتمردان است.این فعال سیاسی تأکید کرد: اگر یک مجلس بخواهد نظارت قوی بر دولت کند با همین قوانین و ساختار کنونی نیز میتواند این کار را انجام دهد. امروز بیشتر تمرکز نمایندگان مصروف اهداف جزیی و منطقه ای است، آنها بعد از جلسه علنی روزچهارشنبه به حوزههای انتخابیه میروند و صبح روز یکشنبه با خستگی زیاد خود را به صحن علنی مجلس میرسانند. آنها در چنین وضعیتی معلوم است که نمیتوانند جلوی قانونشکنیهای دولت را بگیرند.توکلی با بیان اینکه مشکل اصلی امروز کشور ساختاری نیست، افزود: تفاوت بین نظام پارلمانی و نظام ریاستی آنقدر نیست که بتواند در اداره کشور تحول ایجاد کند. آنچه امروز تحول ایجاد میکند ایمان و وفاداری به اسلام و ایران است.
مجلس نماینده بخشی از جامعه است
نایبرئیس مجلس دهم گفت: «نظام پارلمانی در جایی میتواند مفید باشد که احزاب قوی وجود داشته باشند و احزاب در تشکیل پارلمان نقش مهمی داشته باشند؛ از سوی دیگر انتخابات هم به معنای واقعی آزاد باشد و مجلس نمایندگی کل جامعه را برعهده داشته باشد. علی مطهری گفت:در کشور ما باتوجه به روشی که شورای نگهبان در پیش گرفته است، مجلس نماینده بخشی از جامعه است. در چنین شرایطی اگر نظام ریاستی فعلی -که در واقع به طور کامل هم ریاستی نیست زیرا رئیسجمهور اختیارات کافی ندارد- به نظام پارلمانی تغییر یابد، در عمل، نخستوزیر از سوی شورای نگهبان تعیین خواهد شد و نقش مردم کمرنگتر از وضع موجود میشود». او ادامه داد: «اکنون کورسویی از امید وجود دارد که مردم بتوانند در انتخابات ریاستجمهوری اظهار وجود کنند. شورای نگهبان به سختی میتواند افرادی را که دارای پایگاه اجتماعی قوی هستند رد صلاحیت کند؛ به همین دلیل امیدی در عرصه سیاسی وجود دارد اما اگر نظام پارلمانی جای نظام ریاستی را بگیرد، این میزان امید هم از بین میرود. به هر روی تا زمانی که احزاب قوی و انتخابات آزاد در کشور وجود نداشته باشد، شکلگیری نظام پارلمانی به صلاح کشور نیست».
او در پاسخ به این سخن که با ایجاد نظام پارلمانی به راحتی میتوان نخستوزیر را تغییر داد و محدودیتهایی که برای تغییر رئیسجمهور وجود دارد، از بین میرود، اظهار کرد: «اولا تغییر پیدرپی رئیسجمهور یا دولت به مصلحت کشور نیست. ثانیا امروز مجلس این اختیار را دارد که اگر رئیسجمهور را ناکارآمد دید، برکنارش کند. از طرفی اینکه میگویند عزل رئیسجمهور چون مردم به او رأی دادهاند ابعاد سیاسی پیدا میکند، درباره نخستوزیر هم صادق است. اگر نخستوزیری نزد مردم محبوب باشد، برکناری او کار سادهای نخواهد بود؛ بنابراین چنین دلایلی برای تغییر نظام ریاستی به پارلمانی کافی به نظر نمیرسد».این نماینده ادوار مجلس درباره سازوکار این تغییر یادآور شد: «اگر قرار باشد چنین تغییری رخ دهد، باید قانون اساسی اصلاح شود و تأیید قانون اساسی جدید نیاز به رفراندوم و رجوع به آراء عمومی دارد اما این موضوع را نباید فراموش کرد که قانون اساسی فعلی در مجموع خوب است اما برخی اصول آن اجرا نمیشود. اگر بنا باشد مانند سال۶۸ که بازنگری قانون اساسی برخی ظرفیتهایی را که در قانون اساسی اولیه وجود داشت گرفت، اکنون هم اصلاح قانون اساسی وضعیت را بدتر کند، همان بهتر که اصلاح نشود». مطهری در پایان در تحلیل اقدامات اخیر مجلس یازدهم مانند اصلاح قانون انتخابات، گفت: «درباره این طرحهایی که مجلس درباره انتخاباتهای مختلف دنبال میکند هنوز یک متن مصوب بیرون نیامده است و ظاهرا کارگروهی در کمیسیون امور داخلی مشغول تهیه متن هستند؛ بنابراین نمیشود درباره آن اظهارنظر کرد. اما معتقدم این گونه طرحها را شورای نگهبان مدیریت میکند و خواستههایی را که در مجلس قبلی نتوانست پیش ببرد در این مجلس دنبال میکند. این نمایندگان هستند که باید طرحها را طراحی کنند، نه شورای نگهبان».