از کارون، طولانی‌ترین و بزرگترین رودخانه ایران حالا تقریبا هیچ نمانده و به گفته کارشناسان و مردم، سیاست‌های نادرست مدیریت آب و در همین حال کاهلی مدیران استانی، در آتش این مسئله دمیده و باعث شده جان کارون به ورودی‌های فاضلاب وابسته شود.رخدادی ناشایست برای کارونی که لقب بزرگترین رودخانه کشور را حالا با دشواری یدک می‌کشد و رود پیچ‌های جلگه خوزستان را با آن همه خم و تاب به سختی پشت سر گذرانده تا به خلیج فارس حیات بخشد. جدالی نابرابر میان آب و خاک که یکی تشنه است به دیگری، اما رود به وضعیتی دچار شده که ممکن است برای گیاهان و جانداران خطر داشته باشد.
كارون پرآب ترین رود ایران، كه روزگاری نماد جوش و خروش شادی و سرزندگی بود، در سال های گذشته به بزرگترین محل تخلیه فاضلاب كشور تبدیل شده و انبوه لوله هایی كه در ساعتهای مختلف شبانه روز فاضلاب های صنعتی و خانگی را به گلوی این آبراهه حیاتی استان پمپاژ می كنند ، نفسهای این رودخانه خروشان را به شماره انداخته است .
بوی مشمئز كننده این فاضلابها موجب شده دیگر كسی رغبتی برای بازدید از كارون زیبای دوران گذشته نداشته باشد.این روند گذشته از مسائل زیست محیطی، عدم تصفیه و یا تصفیه ابتدایی فاضلاب های صنعتی، بیمارستانی و خانگی از یك سو و برداشت شدن آب شرب بخشهایی از اهواز و نیز بسیاری از مناطق جنوب استان ازاین رودخانه ، خطر انتقال بیماری های عفونی به شهروندان وجود دارد وهمین امر ضرورت اقدام هر چه سریعتر دراین زمینه را دوچندان می كند.
در این رابطه، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خوزستان از تخلیه ۲۰۰ هزار مترمکعب فاضلاب شهری اهواز به رودخانه کارون خبر داد.محمدجواد اشرفی اظهار کرد: فاضلاب شهری همه شهرهایی که رودخانه‌های کارون و دز از آن‌ها عبور می‌کنند، وارد رودخانه کارون و دز می‌شود. وی افزود: در حال حاضر تنها دزفول تصفیه‌خانه فعال دارد که ۵۰ درصد جمعیت این شهر را پوشش می‌دهد و ۵۰ درصد دیگر فاقد تصفیه‌خانه است. البته این تصفیه‌خانه فعال نیز به دلیل مشکلات فنی، کارایی لازم را ندارد و پساب ورودی به رودخانه بالاتر از استانداردهای مجاز است.سایر شهرها از جمله اهواز نیز در شبانه‌روز تقریبا ۲۰۰ هزار مترمکعب از ۲۴ نقطه، پساب در رودخانه کارون تخلیه می‌کنند. پساب شهرهای آبادان، خرمشهر و شهرهای کوچکتر عبوری مانند ویس، ملاثانی و شوشتر نیز وارد رودخانه کارون می‌شود. بزرگترین معضل در حوزه پساب‌ها، در خصوص پساب‌های شهری است. در مورد فاضلاب‌های کشاورزی نیز کانون‌های پراکنده و متمرکز داریم؛ کانون‌های متمرکز عمدتا در حوزه شرکت‌های کشت و صنعت هستند که هفت واحد کشت و صنعت نیشکر داریم. پساب شرکت نیشکر امام خمینی(ره) وارد کارون و پساب شرکت نیشکر دهخدا وارد هورالعظیم می‌شود.
اشرفی بیان کرد: پساب شرکت نیشکر جنوب اهواز نیز توسط یک کانال اصلی در تالاب شادگان تخلیه می‌شود که به عنوان بخشی از حق‌آبه تالاب تلقی می‌شود هر چند مطلوب نیست. پساب سایر شرکت‌های کشت و صنعت نیز پس از بازچرخانی و چند مرتبه استفاده وارد رودخانه‌های کارون و دز می‌شوند. در مورد پساب کانون‌های پراکنده کشاورزی نظارتی نمی‌شود و تمام پساب‌ها وارد رودخانه می‌شوند. با وجود استفاده از سموم و کودهای شیمیایی در شرکت‌های نیشکر و کشت و صنعت‌ها، پساب آن‌ها مناسب‌تر است و مشکل خاصی در این زمینه نداریم اما در خصوص پساب کانون‌های پراکنده کشاورزی، میزان سموم و کودهای شیمیایی استفاده‌شده در این اراضی بیشتر است و طبیعتا میزان این سموم نیز در رودخانه کارون بیشتر است که باید سازمان جهاد کشاورزی خوزستان در خصوص تحویل سموم و کودها و همچنین آموزش استفاده صحیح از این کودها اقدام کند.وی افزود: در حال حاضر کارخانه کاغذسازی پارس، کارخانه نیشکر هفت تپه، یک شرکت در شوشتر، کارخانه قند دزفول و پالایشگاه آبادان فاقد تصفیه‌خانه هستند و پساب این واحدها با کیفیت بسیار نامناسب وارد رودخانه کارون می‌شود. در یک ماه گذشته پالایشگاه آبادان حجم قابل توجهی از مواد هیدروکربنی را به رودخانه اروند وارد کرد که تبعات محیط‌زیستی زیادی داشت.با توجه به قدیمی بودن فاز یک پالایشگاه آبادان، امکان مدیریت صحیح پساب‌ها وجود ندارد. فاز ۲ پالایشگاه آبادان در حال اجرا است که انتظار داریم با تکمیل شدن این فاز، تخلیه مواد هیدروکربنی به اروند و بهمنشیر به حداقل برسد.در حال حاضر در خوزستان ۶۱ بیمارستان داریم که ۱۸ بیمارستان از این تعداد در حوزه کارون و دز قرار دارند. خوشبختانه بیمارستان‌ها عمدتا به جز چهار بیمارستان، دارای پکیج‌های تصفیه هستند و برابر اندازه‌گیری‌های ادواری، پساب را با کیفیت قابل قبول وارد شبکه‌های شهری می‌کنند و به طور مستقیم وارد رودخانه نمی‌کنند. تنها بیمارستان ارتش دزفول به هیچ وجه تابع مقررات و دستورالعمل‌های سازمان محیط‌زیست نیست و نمی‌دانیم پساب این بیمارستان چه می‌شود؟ البته گاهی به دلیل مشکلات فنی یا راهبری، بیمارستان‌ها در خصوص دفع فاضلاب دچار مشکل موقت می‌شوند که سریع مشکل رفع می‌شود.اشرفی گفت: پساب مراکز پرورش ماهی به ویژه در رودخانه گرگر شوشتر برای ما مشکل ایجاد کرده است. در این محدوده، پساب این مراکز با حجم قابل توجه و کیفیت بسیار نامناسب وارد رودخانه گرگر می‌شود که EC رودخانه را بسیار بالا می‌برد و بر کیفیت رودخانه کارون اثرگذاری دارد. در سال‌های گذشته تصمیماتی در خصوص مدیریت و بازچرخانی پساب این مراکز گرفته شد که این تصمیمات اجرا نمی‌شوند. مجتمع پرورش ماهی آزادگان با وسعت یک هزار هکتار در محور اهواز - آبادان قرار دارد و زهاب آن وارد تالاب شادگان می‌شود که کیفیت قابل قبولی دارد و اجازه تخلیه غیر مستقیم به این تالاب داده شده است.
همچنین، استاندار خوزستان با تاکید براینکه کارون نباید به جوی فاضلاب صنایع تبدیل شود، گفت: رودخانه کارون به عنوان به عنوان شاهرگ تمدن جنوب غرب ایران شناخته می‌شود که حفاظت از آن باید به عنوان یک امر ملی و مهم عنوان شود.
صادق خلیلیان در نشست شورای حفاظت کیفی رودخانه کارون با بیان اینکه کارون شاهرگ حیاتی تمدن جنوب غرب ایران است اظهار داشت: کارون هم از لحاظ تاریخی، فرهنگی و اجتماعی و از لحاظ اقتصادی و امر اشتغالزایی همیشه مورد توجه است که نام کارون از لحاظ روحی و روانی نیز مورد توجه است و نسبت به آن نگاه ویژه وجود دارد.وی افزود: حفاظت از رودخانه کارون نه به منزله یک امر شهری بلکه به عنوان یک امر ملی و کشوری باید مورد توجه قرار گیرد و در این زمینه تمام نهادهای دولتی و خصوصی و اجتماعی در استان در امر حفاظت هم کیفی و هم کمی از رودخانه کارون تلاش کنند.استاندار خوزستان تصریح کرد: رودخانه کارون علاوه بر نقش مهم اقتصادی و کشاورزی در استان خوزستان به طور مستقیم با امر اشتغالزایی و کسب و کار مردم مرتبط است که در این زمینه هرگاه کارون با بی‌توجه مدیران رو به رو شد اشتغال مردم نیز به خطر افتاد است.خلیلیان با اشاره به اینکه طرح‌های نگهداری از رودخانه کارون باید بازنگری شوند اظهار داشت: بسیاری از رسوبات موجود در رودخانه برای بسیاری از تاسیسات شهری مانند پل‌ها مشکلاتی را ایجاد کرده است که مبحث بازنگری در طرح‌های نگهداری از رودخانه کارون را الزام آور کرده است.وی افزود: طرح‌های لای روبی رودخانه کارون باید به صورت اصولی و تخصصی بازنگری و اجرا شوند و باید اهداف این طرح‌ها باید مشخص شود که آیا این کار با هدف مدیریت سیلاب در شهر اهواز است و یا یک موضوع مستمر و روزمره که باید مرتب رودخانه لایروبی شود.استاندار خوزستان با بیان اینکه کارون نباید به جوی فاضلاب صنایع تبدیل شود گفت: در طی مدت‌های اخیر مشاهده شده که فاضلاب بیمارستان‌ها، شرکت‌ها، پساب و ذهاب کشاورزی به درون رودخانه ورود می‌کند که این امر باید مورد بازنگری و تصمیم‌گیری جدی شود.وی در انتها افزود: درباره تصفیه فاضلاب ورودی به رودخانه کارون باید در اولویت قرار گیرد و در این زمینه اعتبارات و منابع مالی به سرعت تامین شود تا بتوان به سرعت از این شاهرگ حیاتی استان خوزستان حفاظت کرد.
اصلی‌ترین نقاط کنترل سیلاب
همچنین، مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان در خصوص روند اقدامات لایروبی به منظور کنترل سیلاب در استان خوزستان توضیحی ارائه کرد.فرهاد ایزدجو با بیان اینکه لایروبی رودخانه کارون مطالبه‌ای عمومی است، اظهار کرد: امکاناتی برای لایروبی از قبل داشتیم و بابت ماشین‌آلات هزینه‌ای نگرفتیم بنابراین بر حسب مقدار اعتباری که دریافت می‌کنیم در حال لایروبی رودخانه در مقطع اهواز هستیم.وی افزود: اصلی‌ترین اقدامات لایروبی در خصوص کنترل سیلاب، بیشتر در مصب رودخانه‌ها از جمله شاخه‌های کرخه و ورودی‌های رودخانه به تالاب هورالعظیم انجام می‌شود. لایروبی رودخانه در مقطع اهواز در رابطه با سیلاب زیاد تاثیرگذار نیست اما می‌تواند در پخش جریان موثر باشد اما اثر سیلابی آن بر تراز سطح آب، زیاد نیست.وی در خصوص امکان فعالیت‌های تفریحی در رودخانه کارون که از سوی استاندار خوزستان در این جلسه مطرح شد، بیان کرد: میراث فرهنگی و شهرداری در خصوص فعالیت‌های تفریحی دخیل هستند.
کارشناسان حوزه محیط زیست هشدار دادند : رود کارون به دلیل کاهش دبی آب و افزایش حجم فاضلاب های وارده به آن، قدرت خودپالایی خود را از دست داده و شرایط آن از لحاظ زیست محیطی به مرز هشدار رسیده است. کارون پرآب ترین رود ایران، که روزگاری نماد جوش و خروش شادی و سرزندگی بود، در سال های گذشته به بزرگترین محل تخلیه فاضلاب کشور تبدیل شده و انبوه لوله هایی که در ساعتهای مختلف شبانه روز فاضلاب های صنعتی و خانگی را به گلوی این آبراهه حیاتی استان پمپاژ می‌کنند، نفسهای این رودخانه خروشان را به شماره انداخته است .
بوی مشمئز کننده این فاضلابها موجب شده دیگر کسی رغبتی برای بازدید از کارون زیبای دوران گذشته نداشته باشد.این روند گذشته از مسائل زیست محیطی، عدم تصفیه و یا تصفیه ابتدایی فاضلاب های صنعتی، بیمارستانی و خانگی از یک سو و برداشت شدن آب شرب بخشهایی از اهواز و نیز بسیاری از مناطق جنوب استان ازاین رودخانه ، خطر انتقال بیماری های عفونی به شهروندان وجود دارد وهمین امر ضرورت اقدام هر چه سریعتر دراین زمینه را دوچندان می کند.
معضل زیست محیطی رودخانه ی کارون، بر کشاورزی و مصرف آب شرب روستاهای شهرستان کارون اثرگذار بوده. بدین صورت که کیفیت محصولات کشاورزی، به دلیل استفاده از آب آلوده ی رودخانه ی کارون در سال های اخیر، پایین آمده است و همچنین آب شرب مصرفی روستاهای شهرستان کارون، در حد مطلوبی نیست و ساکنان روستاهای آنجا مجبور به استفاده تصفیه کن ها شده اند. متاسفانه در حال حاضر رودخانه کارون به مکانی برای رهاسازی بی رویه پساب های صنعتی، شهری و کشاورزی تبدیل شده است و کاهش دبی رودخانه به دلیل برداشت های بی رویه و همچنین پیشروی آب از سوی خلیج فارس، شوری آب کارن را افزایش داده است که این امر موجب تشدید مشکلات رودخانه کارون شده. متاسفانه به دلیل ورود مازاد آب کشاورزی و پساب های اکثر صنایع مهم فلزی، شیمیایی، نفت، غذایی سلولزی کارون شده. متاسفانه به دلیل ورود مازاد آب کشاورزی و پساب های اکثر صنایع مهم فلزی، شیمیایی، نفت، غذایی سلولزی، نیروگاه ها و فاضلاب های شهرهای در مسیر رودخانه آلودگی های متعددی بروز کرده و هزینه های تصفیه و بهسازی آب رودخانه جهت مصارف گوناگون به صورت روز افزون افزایش یافته و تبعات منفی ناشی از این آلودگی ها بر سلامت مردم منطقه رو به فزونی است.