۳۱ شهریور امسال که رسید، چهل و چهار سال از آغاز جنگ تحمیلی گذشت و روز جمعه ششم مهر، آخرین روز هفته دفاع مقدس است. جنگ برای مردم خوزستان، با مردم بسیاری از استان‌های کشور تفاوت داشت. واقعه‌ای بود که از همان روز نخست به واقعیت روزمره زندگی آنها تبدیل شد و ویرانی و آوارگی را برایشان رقم زد. آنها مقاومت کردند، شهید دادند ولی عاقبت خاک ندادند. حالا اما رسانه‌ها تیتر می‌زنند؛ «چرا خوزستان پس از جنگ هرگز آباد نشد؟»بسیاری از مسئولان و سیاستمداران، چه کشوری و چه استانی، گویی در یک نظر کمابیش اتفاق نظر دارند؛ خوزستان ثروتمند و ثروت‌آفرین است اما همچنان محروم. تیر امسال و انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری، فرصتی بود که بار دیگر آنهایی که «رجل سیاسی» نامیده می‌شوند، همین موضع را تکرار کنند. شش نامزد انتخاباتی، تاکید کردند که خوزستان ظرفیت‌های زیادی دارد و مردم آن رشادت‌های بسیاری را در دوران جنگ از خود نشان داده‌اند اما هنوز سهم خود را از ثروث ملی نگرفته‌اند، از تبعیض، محرومیت، فقر، حاشیه‌نشینی، تنش آبی و گرد و غبار رنج می‌برند، شرایط موجود شایسته آنها نیست و پاسخی نیز برای این مردم وجود ندارد.
تهدید ناامنی غذایی
در لابه‌لای اخیار مواردی دیگری هم پیدا می‌شوند که مهر تاییدی بر محرومیت این استان می‌زنند.
محمد اسماعیل مطلق، رئیس دبیرخانه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی کشور، چندی پیش به ایلنا گفته بود که هشت استان کشور از نظر تغذیه نیاز به توجه بیشتری دارند؛ سیستان و بلوچستان، کهگیلویه و بویراحمد، ایلام، هرمزگان، بوشهر، خوزستان، کرمان و خراسان جنوبی.
از چالش‌های شهرنشینی تا بحران‌های محیط زیستی
خشکسالی خود ساخته و تغییر اقلیم، قطعی آب و برق، آلودگی هوا، کیفیت پایین آب، آلودگی منابع آبی به فاضلاب، کشت سنتی محصولات کشاورزی، اشتباهات مدیریتی در ارتباط با طرح‌های انتقال آب و عدم تخصیص حقابه تالاب‌ها، از جمله چالش‌های خوزستان است که هم در سخنان مسئولان دولتی و نمایندگان مجلس و هم در گزارش‌های رسانه‌ای و هشدارهای کارشناسان، تکرار می‌شوند. به این فهرست می‌توان موارد دیگری چون خام‌فروشی صنایع بزرگ، عدم تعادل در رشد مناطق مختلف استان، کمبود بودجه برای اجرای طرح‌های مهم استانی، رخنه فساد در حوزه آب و فاضلاب و وجود مین‌های منفجر نشده را افزود.
چندی پیش، محمد امیر، عضو کمیسیون اصل ۹۰ مجلس به ایرنا گفته بود که شهرهای خوزستان از جمله اهواز، با چالش‌هایی در حوزه راه، تنش آبی، آبگرفتگی و فاضلاب، بهداشت و درمان، روندهای دست و پاگیر اداری و کمبود سرمایه‌گذاری مواجه هستند و مردم این استان از ثروت نفت کمترین بهره را برده‌اند.
از سوی دیگر، مهدی قمیشی، استاد دانشگاه شهید چمران اهواز در گفتگو با «رویداد۲۴»، این شهر را آلوده‌ترین کلانشهر ایران توصیف کرده است. به گفته او، آبی را که وارد خوزستان می‌شود عملاً باید پساب دانست و از سوی دیگر، حقابه ۴ میلیارد مترمکعبی تالاب‌های این استان پرداخت نمی‌شود.
خبرگزاری فارس نیز اخیرا به نقل از محمد جامع، معاون اداره کل راه و شهرسازی خوزستان، به «چالش جدی» وجود ۱۷ هزار هکتار بافت ناکارآمد شهری در این استان اشاره کرده است که ۲۴ درصد مساحت شهرهای استان را در بر می‌گیرد. بیش از ۸۰۰ هزار نفر در چنین مساحتی زندگی می‌کنند و در معرض خطرات ناشی از فرسودگی ساختمان‌ها و زیرساخت‌های شهری قرار دارند. «فارس» چنین آماری را «نگران‌کننده» دانسته و آن را زنگ خطری توصیف کرده که نمی‌توان نادیده گرفت. در این گزارش، البته به این نکته نیز اشاره شده که آغاز نوسازی ۲۰ هزار واحد در بافت‌های ناکارآمد، خوزستان را به رتبه سوم کشور رسانده است.
رتبه دوم در تولید ناخالص داخلی
محرومیت این استان در حالی همچنان ادامه دارد که خوزستان با دارا بودن منابع نفت و گاز و صنایعی چون فولاد و پتروشیمی، نقش پررنگی را در تولید درآمد ملی به خود اختصاص داده است. محمد راضی جلالی، معاون استانداری در شهریور امسال اعلام کرد که خوزستان در بین ۳۱ استان کشور، پس از تهران رتبه دوم تولید ناخالص داخلی را دارد (مهر).
در عین حال، علی اکبر حسینی‌محراب، استاندار خوزستان سال گذشته گفته بود سهم اشتغال خوزستان نسبت به نقش این استان در درآمد ملی کم است. او تاکید کرده بود که حدود ۷۲ درصد درآمد ملی از نفت و پتروشیمی به دست می‌آید؛ با این حال سهم استان خوزستان از اشتغال با وجود داشتن صنایع نفتی و پتروشیمی پایین است .نرخ محرومیت خوزستان در گزارش پایش فقر سال ۱۳۹۹، عدد ۳۵ درصد (بیشتر از نرخ ۳۱ درصدی کل کشور) اعلام شد و رتبه محرومیت آن نیز بین ۳۱ استان کشور هجدهم بود. خوزستان در گزارش پایش فقر سال بعد، از این نظر در جایگاه هجدهم قرار گرفت. این دو گزارش را وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی در سال‌های پایانی دولت دوازدهم منتشر کرد و انتشار آنها در دولت سیزدهم متوقف شد. از سوی دیگر بر اساس گزارشی که سایت تحلیل بازار سال گذشته منتشر کرد، بیش از ۲۰ درصد خانوارهای خوزستان دچار فقر قطعی هستند و این استان در جایگاه شانزدهم کشور قرار دارد.
هفتمین استان با کمترین نرخ تورم
در عین حال، خوزستان بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار از شاخص قیمت مصرف کننده، هفتمین استان کشور با کمترین نرخ تورم سالانه است. خوزستان در مرداد جایگاه پنجم را از این نظر در اختیار داشت.
نرخ تورم نقطه به نقطه و سالانه این استان در شهریور کمتر و تورم ماهانه آن بالاتر از میانگین کشوری ایستاد.
نرخ بیکاری ۲ رقمی
در مقابل، نرخ بیکاری در این استان بالاتر از میانگین کشوری و همچنان دو رقمی است؛ به گونه‌ای که در بهار ۱۴۰۳، خوزستان چهارم استان کشور با بالاترین نرخ بیکاری بود.
وضعیت نرخ فلاکت
نرخ فلاکت (مجموع بیکاری و نرخ تورم)، در استان خوزستان در سال ۱۴۰۲، در محدوده شاخص کشوری (۴۸.۸ واحد) قرار داشت. این شاخص در بهار ۱۴۰۳ اما در خوزستان در محدوده (۴۴ واحد) ایستاد که با وجود روند کاهشی از عدد کشوری آن (۳۹ واحد) بالاتر بود.
از سوی دیگر، بررسی‌ها نشان میدهد، با وجودی که شاخص فلاکت در کل کشور بین سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۲، حدود ۲۹.۵ واحد افزایش یافته است، در خورستان حدود ۳۱ واحد رشد داشته است.
شرایط سرمایه‌گذاری و کسب و کار
از سوی دیگر، آخرین گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان میدهد که در فهرست بدترین استان‌ها از نظر امنیت سرمایه‌گذاری، خوزستان در جایگاه بیست و دوم قرار دارد (زمستان ۱۴۰۲).
در عین حال، طبق جدیدترین گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق ایران از وضعیت محیط کسب و کار (بهار ۱۴۰۳) خوزستان دومین استان کشور با مساعدترین شرایط بوده است. تفاوت شاخص‌های مورد بررسی و نمونه‌های آماری می‌تواند دلیل این اختلاف باشد. در حالی بسیاری از مسئولان و آمارها از محرومیت‌ها و چالش‌های خوزستان می‌گویند، که این استان موقعیتی استراتژیک در جنوب کشور دارد و شکی نیست که شرایط کنونی شایسته مردمانش نیست. اما وعده‌ها برای این استان همیشگی بوده‌اند اما تاکنون آنگونه که باید عملی نشده‌اند. همین است که پروانه سلحشوری، نماینده پیشین مجلس ناچار شده است همین اواخر دوباره بپرسد، «چرا خوزستان پس از جنگ هرگز آباد نشد؟».