ایران بر حق غنی‌سازی و برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای خود پافشاری دارد و مواضع متغیر آمریکا را عامل بی‌اعتمادی می‌داند. در میان تمام موضوعات پیچیده روی میز مذاکرات، غنی‌سازی اورانیوم همچنان یکی از اصلی‌ترین و مناقشه‌برانگیزترین محورهاست. جمهوری اسلامی موضعی قاطع اتخاذ کرده و تأکید دارد که فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز این کشور بر پایه حقوق شناخته‌شده در معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) انجام می‌شود و ادامه آن قابل مذاکره نیست. مقامات ایرانی بارها تصریح کرده‌اند که فناوری هسته‌ای بومی و دستاوردهای علمی دانشمندان کشور بخشی از حقوق مشروع ملت ایران برای توسعه فناوری و انرژی است و هیچ توافقی نباید متضمن توقف یا محدودسازی بنیادی این برنامه باشد. از نگاه تهران، ایالات متحده صلاحیت تعیین تکلیف برای حقوق قانونی دیگر کشورها را ندارد.
در نقطه مقابل، مواضع ایالات متحده در جریان مذاکرات، به‌زعم ناظران ایرانی، مملو از ابهام و تناقض بوده است؛ عواملی که روند گفت‌وگوها را پیچیده‌تر و شکننده‌تر کرده‌اند. مجید تخت‌روانچی، دیپلمات ارشد ایرانی، در گفت‌وگویی با نشریه آلمانی «اشپیگل» به تغییرات مکرر موضع واشنگتن درخصوص سطح غنی‌سازی اورانیوم اشاره کرده و آن را نشانه‌ای از فقدان انسجام و ثبات در تیم مذاکره‌کننده آمریکایی دانسته است. به گفته او، هیأت آمریکایی در مراحل اولیه، غنی‌سازی تا سطح ۳.۶۷ درصد را قابل‌قبول دانسته بود، اما در ادامه، خواستار توقف کامل غنی‌سازی شد. این چرخش‌های ناگهانی، به‌زعم تهران، نه‌تنها بیانگر بی‌ثباتی در تصمیم‌سازی واشنگتن است، بلکه می‌تواند کل روند مذاکرات را به بن‌بست بکشاند.
این روزها سرنوشت مذاکرات هسته‌ای ایران و غرب، در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است. با تداوم اختلاف‌ها بر سر مسائل کلیدی مانند چگونگی رفع تحریم‌ها، شفافیت برنامه هسته‌ای و ضمانت‌های اجرایی، احتمال رسیدن به توافقی تازه کاهش یافته است. تجربه خروج دولت ترامپ از برجام و بی‌اعتمادی ناشی از آن، باعث شده تهران دیگر حاضر نباشد بدون ضمانت‌های قوی وارد توافقی تازه شود. همزمان، موضع‌گیری‌های تند برخی کشورهای اروپایی و آمریکا درباره پرونده هسته‌ای ایران و حتی تهدید به فعال‌سازی مکانیسم ماشه، بر پیچیدگی فضا افزوده است.
خط و نشان اسرائیل و ایران
در همین حال، رسانه آمریکایی «آکسیوس» به نقل از دو منبع آگاه در دولت اسرائیل گزارش داد که تل‌آویو در حال آماده‌سازی برای یک حمله سریع و گسترده به تأسیسات هسته‌ای ایران است؛ در صورتی‌که مذاکرات به شکست بینجامد.دو منبع آگاه اسرائیلی همچنین گزارش اخیر شبکه «سی‌ان‌ان» درباره تمرین‌ها و آمادگی‌های ارتش اسرائیل برای حمله احتمالی به ایران را تأیید کردند. یکی از آن‌ها به «آکسیوس» گفت: «تمرین‌های گسترده‌ای انجام شده و ارتش آمریکا کاملاً در جریان است؛ می‌داند که اسرائیل در حال آماده‌سازی برای یک عملیات نظامی است.» این منبع افزود: «نتانیاهو منتظر شکست مذاکرات هسته‌ای است. او پیش‌بینی می‌کند که ترامپ نیز از روند گفت‌وگوها دلسرد شده و آماده است در صورت لزوم، چراغ سبز حمله را صادر کند.»
در پی افزایش تنش‌های منطقه‌ای و نگرانی‌ها از احتمال رویارویی نظامی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با لحنی تند نسبت به هرگونه اقدام تحریک‌آمیز از سوی اسرائیل هشدار داد و اعلام کرد که هرگونه «حماقت» با پاسخی «ویرانگر و قاطع» مواجه خواهد شد. علی‌محمد نائینی، سخنگوی رسمی سپاه پاسداران در گفت‌وگو با رسانه‌های رسمی ایران تأکید کرد: «اگر اسرائیل مرتکب کوچک‌ترین حماقتی شود، با پاسخی ویرانگر در همان سرزمین کوچک و شکننده‌اش روبه‌رو خواهد شد.»
در همین حال، سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران، در جریان بازدید از استان سیستان و بلوچستان اعلام کرد که روند تولید پهپادها و تجهیزات پرنده سبک در نیروهای مسلح به‌طور مداوم ادامه دارد. او هشدار داد: «هر تهدیدی، با پاسخی در همان سطح مواجه خواهد شد.»
بازی در لحظه حساس مذاکرات
افشای هدفمند اطلاعات توسط منابع امنیتی غربی درباره طرح احتمالی اسرائیل برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران، موجی از گمانه‌زنی‌ها را درباره اهداف پنهان این افشاگری و زمان‌بندی آن درست در آستانه دور جدید مذاکرات به‌راه انداخته است. به‌گفته تحلیلگران، این اقدام بخشی از استراتژی آشنا و آزموده‌شده «فشار حداکثری» دولت دونالد ترامپ علیه جمهوری اسلامی است؛ تلاشی محاسبه‌شده برای وادار کردن تهران به عقب‌نشینی و پذیرش خطوط قرمز واشنگتن، آن هم درست در لحظه‌ای که گفت‌وگوهای هسته‌ای وارد پنجمین دور خود شده و فضای مذاکرات به‌شدت حساس و شکننده است.
حسین الدیک، استاد روابط بین‌الملل و کارشناس مسائل آمریکا ، دو سناریوی محتمل را درباره اهداف پشت‌پرده افشای اطلاعات اخیر مطرح کرده است. به گفته او، این اقدام یا تلاشی است از سوی واشنگتن برای افزایش فشار بر ایران با هدف کسب امتیازات بیشتر در دور پنجم مذاکرات یا ابتکارعملی از جانب بنیامین نتانیاهو برای کاهش تنش‌ها با کاخ سفید و نشان دادن پایبندی اسرائیل به هماهنگی با ایالات متحده در هرگونه اقدام نظامی احتمالی است.
جنگ گزینه محبوب نیست
بر اساس یادداشت موسسه بروکینگز با عنوان «افکار عمومی ایالات متحده نسبت به گزینه‌های سیاستی کشورشان در قبال ایران چه دیدگاهی دارند؟» این پرسش در تازه‌ترین موج نظرسنجی «مسائل حیاتی» دانشگاه مریلند مورد بررسی قرار گرفت و بر اساس آن، بیش از دو سوم شرکت‌کنندگان در نظرسنجی، یعنی ۶۹ درصد، اعلام کرده‌اند که ترجیح می‌دهند ایالات متحده به‌دنبال توافقی مذاکره‌شده با ایران باشد؛ توافقی که برنامه هسته‌ای تهران را به اهدافی صلح‌آمیز محدود کرده و آن را تحت نظارت سخت‌گیرانه بین‌المللی قرار دهد. در مقابل، تنها ۱۴ درصد از پاسخ‌گویان از گزینه اقدام نظامی برای نابودی برنامه هسته‌ای ایران حمایت کرده‌اند. همچنین ۱۸ درصد از شرکت‌کنندگان گفته‌اند که در این زمینه نظری ندارند.بر اساس همین گزارش موسسه بروکینگز، اگر رئیس‌جمهور ایالات متحده بتواند به توافقی با ایران دست یابد که در آن توانمندی‌های هسته‌ای تهران به‌طور کامل در چارچوبی صلح‌آمیز محدود و تحت نظارتی سخت‌گیرانه قرار گیرد، این دستاورد با حمایت گسترده افکار عمومی آمریکا همراه خواهد بود. داده‌های نظرسنجی‌ها به‌وضوح نشان می‌دهند که اکثریت دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان ترجیح می‌دهند مسیر دیپلماسی و مذاکره دنبال شود؛ در حالی‌که تنها ۱۴ درصد از شهروندان آمریکایی از گزینه حمله نظامی برای نابودی برنامه هسته‌ای ایران حمایت می‌کنند. این تمایل عمومی به‌روشنی بیانگر آن است که یک توافق دیپلماتیک موفق، نه‌تنها دستاوردی در عرصه سیاست خارجی خواهد بود، بلکه سرمایه‌ای ارزشمند در فضای سیاسی داخلی آمریکا نیز محسوب می‌شود.