به باور کارشناسان در صورت تایید «مالی»، می‌توان از آن به‌عنوان پیامی مبنی‌بر آمادگی آمریکا برای بازگشت به برجام یاد کرد. موضوعی که برخی از جمهوری‌خواهان آمریکا از جمله «تام کاتن» آن را خوش‌شانسی برای ایران تلقی می‌کنند. از آن‌سو حسام‌الدین آشنا، مشاور حسن روحانی نیز این انتخاب را پیامی روشن برای حل سریع و موثر مناقشه توصیف کرده است. رابرت مالی حقوقدان و پژوهشگر علوم سیاسی که در دولت‌های بیل کلینتون و باراک اوباما در ارتباط با مسائل خاورمیانه فعالیت داشته است یکی از افرادی است که انتخابش از حالا با اعتراض برخی از جمهوری‌خواهان آمریکا از جمله تام کاتن و سیاستمداران و فعالان افراطی ضدایرانی در آمریکا روبه‌رو شده است. به گفته تام کاتن، رابرت مالی پیشینه طولانی در همدلی با ایران و دشمنی با اسرائیل دارد. کاتن در صفحه خود در توییتر با این ادعا که «اگر مالی بیاید مقامات ایرانی احساس خوش‌شانسی می‌کنند»، می‌گوید: مالی از نیرو‌های امنیتی دولت باراک اوباما است و دو سال پیش هم با ظریف در نیویورک دیدار کرده است. مالی در سال ۲۰۰۰، زمانی که بیل کلینتون زمینه‌های برگزاری کمپ‌دیوید را فراهم می‌کرد، یکی از اعضای تیم او به شمار می‌آمد. او در دوره باراک اوباما نیز به‌عنوان مسئول خاورمیانه شورای امنیت ملی آمریکا فعالیت می‌کرد. مالی همچنین در مذاکرات هسته‌ای منتهی به برجام که در سال ۱۳۹۴ به امضا رسید، عضو هیات مذاکراتی آمریکا بود و پس از آن هم به‌عنوان مدیر گروه بحران، فعالیت‌های متعددی در حوزه خلیج‌فارس و موضوعات ایران داشته است.مالی همچنین به تمایل خود برای مذاکره با ایران و سایر دولت‌های درگیر با آمریکا همچون سوریه شناخته می‌شود و انتصابش را بسیاری نشانه آشکار دیگری از خواست بایدن برای مذاکره با ایران می‌دانند. به گفته کارشناسان حضور او در دولت بایدن به‌دلیل دیدگاه‌هایش احتمالا با انتقادهای بسیاری مواجه خواهد شد، اما در عین حال می‌تواند پیامی به منطقه مبنی‌بر عزم دولت بایدن در تغییر سیاست آمریکا نسبت به خاورمیانه باشد.
آن‌طور که آرون دیوید میلر، یکی از مسئولان پیشین وزارت امور خارجه آمریکا و دوست نزدیک رابرت مالی که در حال حاضر عضو ارشد بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی است، به «جوئیش اینسایدر» رسانه یهودیان آمریکا گفته است او، چون عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای با ایران بوده، نقاط قوت و محدودیت‌های برجام را می‌شناسد و مهم‌تر از همه آنکه او به آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه و جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی در دولت بایدن نزدیک است. مهدی مطهرنیا کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به انتخاب احتمالی رابرت مالی به عنوان نماینده ویژه وزارت امور خارجه آمریکا در امور ایران، گفت: رابرت مالی که از پدر مصری با اصالت یهودی و یک مادر الجزایزی زاده شده، دارای تجربیات بسیار زیادی در سیاست خارجی آمریکا به خصوص در منطقه خاورمیانه است و به همین خاطر نیز است که بایدن او را به این سمت گمارده، این در حالیست که انتخاب مالی را باید در کنار انتخاب‌های دیگر بایدن نظیر آنتونی بلیکن به عنوان وزیر امور خارجه، ویلیام برنز، به عنوان رئیس سیا، وندی شرمن به عنوان معاون وزیر خارجه و در نهایت جک سالیوان به عنوان مشاور امنیت ملی ارزیابی کرد. وی افزود: انتخاب چنین افراد متخصصی به عنوان تیم سیاست خارجی بایدن که آشنایی زیادی با مسائل خاورمیانه و ایران دارند، به خوبی رویکرد او را مشخص کرده است، این در حالیست که در این بین بلیکن به عنوان وزیر امور خارجه نقش اصلی را برای انتصاب رابرت مالی به عنوان نماینده آمریکا در امور ایران داشته است، مالی مدیر گروه بین‌المللی بحران در واشینگتن دی سی بوده و دارای سابقه طولانی در دولت‌های دموکرات قبلی است، او در زمان کلینتون جزء تیم معاهده کمپ دیوید بود و در دولت اوباما نیز حضور فعالی داشت.
مطهرنیا با تاکید بر اینکه مالی با سیاست‌های اسراییل در منطقه خاورمیانه زاویه دارد، اظهار داشت: اما نباید این سوء برداشت ایجاد شود که اصطحکاک مالی با سیاست‌های منطقه‌ای تل آویو، موجب آن خواهد شد که این مسئله به نفع تهران تمام شود، در همین رابطه رابرت مالی در سال ۲۰۰۸ با سران حماس دیدار کرد که این موضوع در آن زمان جنجال بسیاری به پا کرد، به طوریکه جامعه یهودیان آمریکا به شدت او را تحت فشار قرار داد و این مسئله برای او بسیار گران تمام شد، زیرا که او در آستانه انتخابات ۲۰۰۸ از تیم انتخاباتی اوباما کنار گذاشته شد. این استاد دانشگاه اضافه کرد: چنین انتصاباتی باعث شد که اسراییل از این مسئله نارضایتی خود را اعلام کند و در پیام اخیر نتانیاهو به بایدن نیز این موضوع به خوبی عیان بود که این رژیم به همراه کشورهای عربی از جمله عربستان و امارات به هیچ وجه قبول نخواهند کرد که بایدن و دولتش به همین راحتی به برجام بازگردند و این مسئله کار مالی و تیم سیاست خارجی آمریکا را قدری سخت خواهد، حال باید دید در مذاکرات احتمالی بین ایران و آمریکا چه اتفاقاتی روی خواهد داد. وی با اشاره به اینکه انتخاب مالی و به طور کلی تیم سیاست خارجی بایدن برای ایران دارای دو جنبه مثبت و منفی است، یادآور شد: جنبه مثبت آن از این نظر است که افراد حاضر در وزارت امور خارجه آمریکا در دوره بایدن، همگی تجربه بسیار زیادی در امور ایران دارند و آنها دخالت مستقیمی در شکل گیری توافق هسته‌ای داشته اند، به نوعی آنها با پرونده هسته‌ای ایران آشنا هستند و این می‌تواند کار را برای مذاکره و توافق مجدد تسهیل کند. مطهرنیا خاطرنشان کرد: اما جنبه منفی آن نیز به این مورد مربوط می‌شود که اگر ایران نتواند با این تیم سیاست خارجی بایدن به توافق دست پیدا کند و به نوعی برجام احیا نشود، آن زمان است که شرایط بسیار سخت خواهد شد، زیرا که سطح اصطحکاک و تنش بین دو کشور افزایش خواهد یافت و این مسئله ایران را در شرایط دشواری قرار خواهد داد، بنابراین این دو نکته مثبت و منفی در مورد تیم بایدن به طور توامان کار را سخت خواهد کرد، برای کشورمان، حال باید دید در نهایت در مذاکرات احتمالی که بین دو کشور برقرار می‌شود، چه نتایجی به بار خواهد آمد.
تلاش‌ها برای تخریب مسیر دیپلماسی
یک روزنامه آمریکایی در گزارشی درباره تلاش برخی چهره‌ها در آمریکا برای تخریب هرگونه مسیر دیپلماسی تیم جو بایدن با ایران و بازگشت به توافق هسته‌ای تاکید کرد که هدف این افراد مخالفت با دیپلماسی است و رئیس‌جمهور جدید می‌بایست در برابر آنها ایستادگی کند. روزنامه هافینگتن پست در گزارش خود نوشت: جو بایدن و دستیاران ارشد سیاست خارجی‌اش وعده داده اند که برای دستیابی به یکی از اهداف اصلی دیپلماتیک خود، یعنی بازگشت به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با دقت حرکت کنند. توافقی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا در سال ۲۰۱۸ به طور یک جانبه از آن خارج شد. به نوشته هافینگتن پست، اما در این میان افراد جنگ طلب، از جمله تام کاتن مصمم هستند در مسیر برنامه‌های بایدن مانع ایجاد کنند. به نظر می‌رسد اولین هدف این روزهای آنها، رابرت مالی مقام پیشین کاخ سفید باشد که به عنوان اصلی ترین گزینه تصدی مقام نماینده ویژه امور ایران در دولت آمریکا مطرح شده است.این منتقدان استدلال می‌کنند که رابرت مالی با ایران همدردی می‌کند و اسرائیل، متحد آمریکا که ایران را تهدید اصلی خود می‌داند، تحقیر می‌کند.در پاسخ به این افراد، گروهی از شخصیت‌های مورد احترام جهانی از جمله تعداد زیادی از سناتورها تا مقامات سابق ایالات متحده و گروه‌های قدرتمند، ضمن تایید صلاحیت و تخصص مالی، از صلح و امنیت بین‌الملل حمایت کرده اند. در ۲۰ ژانویه، جوئیش اینسایدر گزارش داد که مالی با انتقاد از ترور دانشمند برجسته ایرانی، این اقدام را برای دیپلماسی مضر دانسته است. در واقع دیدگاهی که بین کارشناسان سیاست خارجی مشترک است.این روزنامه آمریکایی ادامه داد: با این حال، به شکل روز افزونی آشکار می‌شود که اختلافات چیزی بیش از دیدگاه‌ها و اعتبار شخصِ رابرت مالی است. افراد مشکوک و مخالف به مذاکره با ایران نمی خواهند فقط جلوی یک انتصاب خاص را بگیرند. بلکه آنها می‌خواهند در رویکردی وسیع تر بر دولت بایدن تاثیر بگذارند. بایدن در انتخابات پیروز شد، اما بسیاری از جمهوری خواهان و شرکای آنها وی را تحت فشار قرار می‌دهند تا به سیاست تهاجمی خود در قبال ایران ادامه دهد. در واقع مسئله مخالفت با دیپلماسی است.نمونه رابرت مالی نشان می‌دهد که تندروها می‌خواهند ببینند دولت بایدن چگونه در برابر جنجال‌ها واکنش نشان خواهد داد تا بهترین محاسبه‌ها را برای آینده در نظر بگیرند. با وجود ابراز نگرانی هایشان، اما در نهایت برای آنها مهم نیست که رابرت مالی این شغل را به دست می‌آورد یا خیر. بلکه آنها همچنان بر تخریب توافق که آن را ساده می‌دانند، متمرکز هستند.
موانع بسیاری برای بازگشت به برجام وجود دارد؛
احیای برجام به این سادگی ها نیست
گروه بین‌الملل:
یك استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه آلابامای جنوبی آمریکا با بیان اینکه بازگشت آمریکا به برجام به سادگی قابل انجام نیست، تاکید کرد: طرح این دو موضوع موشکی و منطقه‌ای می‌تواند دو سد جدی و مانع اصلی هر گونه توافق بین دو طرف باشد.
«نادر انتصار»، در پاسخ به این سؤال که چرا «جو بایدن» رئیس‌جمهور جدید آمریکا در روز نخست کاری خود فرمان بازگشت به برجام را صادر نکرد در حالی که او در ایام رقابت‌های انتخاباتی از بازگشت به توافق هسته‌ای سخن گفته بود، گفت: برگشتن به برجام به این سادگی قابل انجام نیست و احتیاج به مذاکرات، تبادل نظر و برنامه‌ریزی برای دولت بایدن دارد. وی با تاکید بر اینکه هنوز موانع و نظرات گوناگونی در آمریکا در مورد برجام وجود دارد، اظهار داشت: برخی در ایران فکر می‌کنند که جو بایدن به سادگی می‌خواهد یا می‌تواند به برجامی که ترامپ آن را لت و پار کرده است، برگردد. این کارشناس ارشد مسائل آمریکا با اشاره به اظهارات و ادعاهای مطرح شده از سوی «آنتونی بلینکن» و «آوریل هینز» در جلسه کمیته روابط خارجی مجلس سنا درباره ایران تصریح کرد: دولت بایدن و مقام‌های پیشنهادی جو بایدن برای تیم سیاست خارجی او همواره همین مواضع را داشته‌اند و بارها این نظرات را ابراز کرده‌اند. انتصار ادامه داد: آنچه وزیر امور خارجه و مدیر اطلاعات ملی آمریکا در دولت بایدن روز سه‌شنبه در کمیته روابط خارجی مجلس سنا اظهار کردند، جدید نبود و نباید اظهارات آنها را عقب‌نشینی در مواضع انتخاباتی دولت بایدن نسبت به ایران تلقی کرد. این نظر همیشگی آنها بود.وی درباره نحوه بازگشت آمریکا به برجام هم گفت: اگر برجام از اغما بیرون بیاید، این دیگر آن برجامی نخواهد بود که قبل از خروج آمریکا از این قرارداد وجود داشت. دولت بایدن از کلماتی مانند فشار حداکثری استفاده نخواهد کرد ولی دولت بایدن از برجام برای اهرمی برای تغییر سیاست‌های منطقه‌ای تهران استفاده خواهد کرد. این استاد دانشگاه با اشاره به انتقادات دموکرات‌ها به ترامپ درباره خروج از توافق هسته‌ای ابراز داشت: یکی از انتقادهای اصلی بایدن و طرفداران او از خروج ترامپ از برجام آن بود که این تصمیم ترامپ مهمترین اهرام فشاری که آمریکا در مقابل ایران داشت را تضعیف کرد. برای مثال با خروج از برجام آمریکا نتوانست از «اسنپ بک» یا ماشه اتوماتیک استفاده کند در صورتی که اگر برجام پنج سال قبل احیا شود، آمریکا دوباره دسترسی به این اهرم مهم فشار خواهد داشت. انتصار درباره تلاش دولت بایدن برای دخیل کردن مسائل غیربرجامی به برجام هم بیان کرد: در این مورد آنچه آمریکا دنبال آن است، نگهداری و تقویت تحریم‌هایی است که در چارچوب موضوعاتی غیربرجامی وجود دارند. آنچه که به آن اصلاح برجام گفته می‌شود، اضافه بر موضوعات غیربرجامی بر این قرارداد است.
وی با تاکید بر اینکه هدف نهایی دولت بایدن استفاده از برجام برای سکویی برای دستیابی به یک توافق «طولانی‌تر و قوی‌تر» و رسیدگی به مسائل دیگر به خصوص مسئله موشکی و سیاست خارجی ایران است، یادآور شد: مهم نیست که آمریکا بخواهد در وهله نخست از دخیل کردن مسائل موشکی و منطقه‌ای صرف نظر کرده و درصدد بازگشت به برجام به این طریق باشد یا اینکه تمام مسائل با ایران را در یک سبد بگنجاند. استفاده از تاکتیک‌های مختلف را نباید با استراتژی دولت بایدن اشتباه کرد.این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی در پاسخ به این سئوال که آیا اصرار طرف آمریکایی بر دخیل کردن مسائل غیربرجامی در توافق هسته‌ای و رد این درخواست از سوی ایران مانع توافق میان تهران و واشنگتن نیست، عنوان کرد: طرح این دو موضوع موشکی و منطقه‌ای می‌تواند دو سد جدی و مانع اصلی هر گونه توافق باشد. به گفته انتصار، آمریکا تصور می‌کند در مذاکرات احتمالی بین تهران و واشنگتن، ایران دست ضعیف خواهد داشت و آمریکا قادر به تحمیل اکثر نظرات خود خواهد بود.وی درباره تلاش دولت بایدن برای دخیل کردن نظرات اسرائیل و عربستان در توافق با ایران هم گفت: هدف اصلی اسرائیل و عربستان تضعیف قدرت دفاعی و بازدارندگی ایران و همچنین حاشیه‌نشین کردن ایران به عنوان یک بازیگر مهم در منطقه غرب آسیا است واگر دولت بایدن به این هدف در مذاکرات احتمالی با ایران دست یابد، آن وقت کشورهایی مانند اسرائیل و عربستان به توافق بین ایران و آمریکا رضایت خواهند داد. انتصار با اشاره به موانع داخلی ایران و آمریکا درباره برجام اظهار داشت: هم در آمریکا و هم در ایران موانع بسیاری برای بازگشت به توافق هسته‌ای کنونی وجود دارد. من برگشت به برجام به شکل اولیه این قرارداد را محتمل نمی‌بینم مگر اینکه دو طرف یا حداقل یک طرف از مواضع خود کوتاه بیاید.
پروسه بازگشت به برجام به زمان احتیاج دارد
همچنین یك استاد مسائل استراتژیک شرایط ایران و آمریکا برای بازگشت به برجام و همچنین نقش کشورهای اروپایی و عربی حاشیه خلیج‌فارس را در مواجه با ایران مورد بررسی و تحلیل قرار داد. حسن بهشتی‌پور درباره مباحث مطرح شده در خصوص پروسه بازگشت ایالات متحده به برجام و اجرای کامل تعهدات از سوی ایران، در پاسخ به این سئوال که کدام کشور نخست باید به تعهدات خود بازگردد، با بیان اینکه در عرف بین‌الملل وقتی کشوری از توافق یا تعهدنامه‌ای خارج می‌شود، برای بازگشت به آن سند باید شروع کننده باشد، اظهار داشت: آمریکا که از اردیبهشت ماه سال ۹۷ از برجام خارج شده است نمی‌تواند انتظار داشته باشد که نخست ایران به تعهدات خود بازگردد. ایران یک سال، از اردیبهشت ماه ۹۷ تا اردیبهشت سال ۹۸ به امید اینکه اروپایی‌ها به تعهدات خودشان عمل کنند صبر کرد و همه تعهدات را مو به مو اجرا کرد اما آنها به تعهداتشان عمل نکردند و در نهایت ایران در پنج گام، هر ۶۰ روز به سمت کاهش تعهدات خودش حرکت کرد. وی ادامه داد: بنابراین چون شروع کننده این راه آمریکا بوده، طبیعتاً آن کشور باید به تعهدات خود بازگشته و آنها را عملی کند. از آقای بایدن انتظار می‌رود فرمانی صادر کرده و فرمانی که آقای ترامپ برای لغو تعلیق تحریم‌های ایران صادر کرد را ملغی کند. در عرصه بین‌الملل وقتی یک طرف شروع‌کننده سیاستی است، خود باید برای جبران پیشگام شود. وقتی آقای بایدن این کار را انجام دهد، اروپایی‌ها بهانه‌ای ندارند که بگویند تحت فشارهای آمریکا تعهدات خود را اجرا نمی‌کنند و تعهداتش را اجرایی خواهند کرد.
این کارشناس ارشد مسائل سیاست خارجی با تاکید بر عرف بین‌الملل درباره بازگشت به تعهدات میان کشورها خاطرنشان کرد: ایران و ایالات متحده می‌‌توانند نقطه صفر بگذارند و بگویند هر دو با هم بازگشت به تعهداتشان را شروع می‌کنند اما این آمریکاست که از برجام خارج شده است، درست مثل قطع رابطه دو کشور با یکدیگر است، طرفی که شروع کننده قطع ارتباط بوده است، برای تجدید رابطه پیشگام می‌شود. وی با روشن دانستن مسیر بازگشت به تعهدات از سوی دو طرف، گفت: بایدن می‌خواهد در باره برجام با متحدین خودش هماهنگی انجام دهد. او بر خلاف ترامپ که اصلاً اروپایی‌ها را به حساب نمی‌آورد و برخورد‌های بسیار بدی با آنها داشت، به شرکای اروپایی خودش احترام می‌گذارد و حتی ممکن است در این موضوع با چین و روسیه نیز هماهنگی کند. پروسه بازگشت به برجام به زمان احتیاج دارد چرا که باید یک اقدام هماهنگ را همه با هم پیش ببرند؛ اما مشروط کردن بازگشت ایران به تعهداتش، تعلیق به محال است. باید واقع‌بین باشیم، بایدن برای چگونگی برگشت به توافق با ایران به زمانی برای مشورت و جمع‌بندی نیاز دارد.وی در پاسخ به این سئوال که آیا این پروسه در زمان دولت آقای روحانی محقق می‌شود، با بیان اینکه این موضوع برای آنها خیلی اهمیتی ندارد، یادآور شد: می‌توان تصور کرد که خیلی زودتر از اتمام این دوره ریاست‌جمهوری به نتیجه برسند اما اینکه آقای روحانی یا شخص دیگری باشد، چندان اهمیتی ندارد، چرا که آنها می‌دانند رهبری انقلاب در این زمینه تصمیم‌گیرنده هستند. حتی برجام هم در دولت قبلی شروع شد و در دولت روحانی به نتیجه رسید. این استاد دانشگاه درباره توقعاتی که دو کشور از یکدیگر دارند از جمله خواست ایران مبنی بر خروج آمریکا از منطقه، اظهار داشت: این موضوع از سوی مسئولان ایران مطرح می‌شود اما شرط ایران برای مذاکره با آمریکا نیست. منطق ایران این است که حضور آمریکا موجب ناامنی در منطقه شده و به جای اینکه امنیت بی‌آفریند، موجب به وجود آمدن داعش و تروریست‌های تکفیری شده که عملیات‌های مختلف را در منطقه انجام می‌دهند. این حضور به جای اینکه امنیت افزا باشد امنیت‌زدا شده است. بنابراین مثل هر کشور دیگر اعلام موضع می‌کنند اما تا به حال به عنوان شرط از طرف ایران مطرح نشده است.