با این حال، علی رغم بازگشت دولت آمریکا (توسط بایدن) به توافق آب و هوایی پاریس و همچنین سازمان بهداشت جهانی، شاهدِ وقوع یک روندِ مشابه در مورد توافق هسته‌ای ایران موسوم به برجام نبوده ایم. در این راستا حتی اینگونه به نظر می‌رسد که شاهد اوج گیری تنش‌ها میان ایران و آمریکا نیز هستیم. در این نقطه باید این سئوال را مطرح کرد که چه چیزی در پسِ تشدید تنش‌ها میان تهران و واشنگتن وجود دارد و آیا می‌توان دو طرف را به سمت یک توافق تازه هدایت کرد؟ بخش اعظم چالش و بحران موجود در روابط ایران و آمریکا بر سر مساله برجام، مربوط به نوعِ عملکرد است. ایران از حدودا یک سال پس از خروج دولت ترامپ از برجام، قدم به قدم از میزان تعهدات هسته‌ای خود کاسته است. در این چهارچوب و با توجه به خروج ترامپ از قدرت، ایران اینگونه استدلال می‌کند که، چون آمریکا از توافق برجام به صورت یکجانبه خارج شده و تعهداتش را زیر پا گذاشته، قبل از همه نیز این واشنگتن است که باید به برجام بازگردد و تحریم‌ها علیه تهران را لغو کند و سپس از ایران توقع داشته باشد تا اجرای تعهدات خود را در قالب برجام از سر گیرد. ترامپ شدیدا منتقدِ توافق هسته‌ای برجام بود و آن را به نوعی بر مسائلی نظیر قدرت موشکی ایران و یا حضور منطقه‌ای این کشور، اولویت بخشیده بود. بایدن در دوره تبلیغات انتخاباتی خود، همواره حمایتش را از برجام اعلام می‌کرد و از ضرورت بازگشت به این توافق سخن می‌گفت. با این حال، اکنون که وی قدرت را به دست گرفته، در عمل نشان می‌دهد حتی نگرانی‌های به مراتب گسترده تری در مورد مساله هسته‌ای ایران دارد و به نوعی می‌خواهد رویکرد ترامپ را در قالبی جدید علیه تهران ادامه دهد. علی رغمِ جو حاکم که حاکی از تشدید تنش‌ها میان ایران و غرب است، زمینه‌هایی نیز برای خوشبینی و حل مناقشه وجود دارد. در شرایط فعلی، اروپا وجود دارد که با ایفای نقش میانجی گری موافقت کرده است. آمریکا نیز با ازسرگیری گفتگو‌ها موافق است و ایران نیز در صورت لغو تحریم‌ها، موافقت خود را با مذاکرات جدید اعلام کرده است. اگر یک نفر به صحبت‌های مقام‌های عالی رتبه ایران و آمریکا گوش دهد، متوجه خواهد شد که دو طرف، اختلافات عمیقی با یکدیگر دارند و عمیقا همدیگر را هدف قرار می‌دهند. ایالات متحده آمریکا بار‌ها و بار‌ها مدعی شده که متعهد به عدم دستیابی ایران به سلاح‌های اتمی است. با این حال، باید به این مساله توجه داشت که آمریکایی‌ها فکر می‌کنند که اگر تحریم‌ها علیه ایران کارساز نباشند و ایران به غنی سازی بشتر و بیشترِ اورانیوم بپردازد، آمریکا هیچ چاره‌ای الا استفاده از زور در مقابله با ایران، پیش‌روی خود نمی‌بیند. با این حال، مشکلات و دغدغه‌های گسترده آمریکایِ کنونی، تا حد زیادی آن را از این مساله که بخواهد جنگی را در خاورمیانه به راه اندازد، دور می‌کند.
در شرایط فعلی، دولت بایدن با لیستی بلندبالا از چالش‌های داخلی و خارجی رو به رو است که از آن جمله می‌توان به: مقابله با پاندمی کرونا، بهبود وضعیت اقتصادی این کشور (آمریکا)، مخاطب قرار دادنِ مساله تغییرات آب و هوایی، و رسیدگی به مساله عدالت اجتماعی در آمریکا اشاره کرد. بدون تردید اگر بایدن بخواهد علیه یک قدرت منطقه‌ای نظیر ایران جنگی راه بیندازد، تا حد زیادی خود را از منابعی که می‌تواند آنها را در داخل کشورش استفاده کرده و اوضاع کشور آمریکا را بهبود بخشد، محروم می‌کند. نباید فراموش کرد که جنگ‌های آمریکا در عراق و افغانستان، تریلیون‌ها دلار هزینه به دنبال داشته اند و در عین حال، هیچگونه دستاورد قابل توجهی را نیز برای این کشور به دنبال نداشته‌اند. حتی دست زدن به این نوع اقدامات موجب شده تا آمریکا تا حد زیادی ضعیف هم به نظر برسد. درست به همین دلیل است که باید گفت دولت بایدن دلایل زیادی دارد که از هرگونه درگیری نظامی با ایران خودداری کند.درست در همین نقطه است که دولت آمریکا به راهِ میانِ جنگ، و یا بی اعتنایی به ایرانِ هسته‌ای روی آورده است: بیایید مذاکره کنیم و اگر شده در این مسیر ایجاد پیشرفت کنیم. دولت بایدن در هفته‌های ابتدایی حضور خود در قدرت، اقداماتی را انجام داده که ایران را مجاب کرده است که دولت جدید آمریکا بیش از آنکه بخواهد به سمت تقابلِ سخت با تهران حرکت کند، خواستار تعامل و فعال سازی دیپلماسی در رابطه با آن است. در این چهارچوب شاهدیم که دولت بایدن، حمایت خود از عربستان سعودی در نبرد علیه حوثی‌هایِ یمنی را متوقف کرد. حوثی‌هایی که پیوند‌های نزدیکی با ایران دارند. دولت بایدن همچنین حوثی‌های یمنی را از لیست سازمان‌ها و نهاد‌های تروریستی خارج کرد. بایدن، رابرت مالی را به عنوان نماینده ویژه پرونده ایران در وزارت خارجه آمریکا منصوب کرد که یکی از حامیان تعامل با دولت‌ها و گروه‌های مختلف شناخته می‌شود. حتی منتقدانِ مالی می‌گویند که او به شدت با کشور‌هایی نظیر ایران، همزادپنداری می‌کند. (سال گذشته رابرت مالی از دولت آمریکا درخواست کرده بود تا با اعطای امتیاز‌هایی نظیر اعطای وام از سوی صندوق بین‌المللی پول به تهران جهت مبارزه آن با بحران شیوع ویروس کرونا، زمینه را برای مذاکره سازنده با تهران فراهم کند). دولت بایدن همچنین ناو هواپیمابرِ نیمیتز را نیز از خلیج فارس خارج کرد. دولت بایدن در مورد گزارش‌های منتشره از سوی برخی مخالفان سرسختِ ایران مبنی بر اینکه گروه‌های حامی ایران در عراق باید کنترل شوند هم واکنش چندانی از خود نشان نداده است. زمانیکه بایدن نخستین سخنرانی خود را در مورد محور‌های اصلی سیاست خارجی دولتش ایراد کرد، اشارات چندانی به ایران نکرد و همین مساله نشان می‌دهد که وی طرح‌های خاصی را در مورد این کشور، در ذهن دارد.
دولت بایدن همچنین اعلام کرده است که در معاملات تسلیحاتی خود با امارات و به طور خاص، فروش جنگنده‌های اف ۳۵ به این کشور هم تجدید نظرِ قابل توجهی می‌کند. اقدامات تقابلی دولت بایدن در برابر امارات و عربستان و همچنین دیگر اقداماتی که پیش از این به آنها اشاره شد، همه و همه از سوی ایران به مثابه رویه‌هایی قلمداد می‌شوند که حاکی از انفعالِ دولت بایدن در برابر تهران هستند. امری که به نوعی تهران را به این درک رسانده که دولت بایدن در برهه کنونی، حتی حاضر است از طریق مذاکره، امتیازات قابل توجهی را به ایران اعطا کند. از سویی نباید فراموش کرد که وجودِ طرف‌هایی نظیر اتحادیه اروپا و روسیه نیز در معادله هسته‌ای ایران موجب شده تا آمریکا با در نظر گرفتن آنها، نسبت به درپیش گرفتنِ رویه تعاملی با تهران، تحت فشار باشد.
فرانسه خواستار موضع شفاف ایران درباره تعهدات برجام شد؛
کشمکش بر سر اقدام احتمالی در شورای حکام
گروه سیاسی: امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در تماس تلفنی با همتای ایرانی خود، حسن روحانی از ایران خواست برای کمک به مذاکرات برجام موضعی شفاف اتخاذ کند. روحانی با تکرار موضوع ایران به مکرون گفت برجام قابل مذاکره نیست.
کاخ ریاست‌جمهوری فرانسه (الیزه) از گفت‌وگوی تلفنی روسای جمهوری فرانسه و ایران خبر داد. امانوئل مکرون در گفت‌وگو با حسن روحانی ضمن ابراز نگرانی شدید نسبت به تصمیم ایران برای نقض تعهدات برجامی، از این کشور خواست درباره بازگشت هر چه سریع‌تر به تعهدات برجامی موضع شفاف اتخاذ کند. حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران نیز در واکنش به درخواست مکرون بر موضوع تاکنونی ایران تأکید کرد که برجام به هیچ وجه قابل مذاکره مجدد نیست و تنها راه حفظ و احیای آن لغو تحریم‌ها از سوی آمریکا است.روحانی در توضیح اقدامات ایران در کاهش تعهدات برجامی گفت که کاهش مرحله‌ای تعهدات از سوی ایران به دلیل خروج آمریکا از برجام و ناتوانی سه کشور اروپایی از عمل به تعهدات برجامی بوده است که پس از تحقق تعهدات طرف‌های مقابل، فورا قابل بازگشت است.
پیش‌نویس قطعنامه شورای حکام
بریتانیا، فرانسه و آلمان، سه کشور اروپایی امضا‌کننده برجام به شدت نگران نقض تعهدات برجامی از سوی ایران هستند. ترویکای اروپایی پیش‌نویس قطعنامه‌ای را به شورای حکام ارائه کرده است.در پیش‌نویس قطعنامه ارائه شده ترویکای اروپایی به شورای حکام به عدم پاسخگویی روشن جمهوری اسلامی نسبت به کشف ذرات اورانیوم در سه سایت هسته‌ای این کشور نیز اشاره شده است.تصویب این قطعنامه می‌تواند توافق‌های اخیر ایران و آژانس را بی‌اثر کند؛ توافق‌هایی که در دیدار هفته گذشته رافائل گروسی، دبیرکل آژانس از تهران حاصل شد و از جمله جلوی محدودیت بیشتر بازرسی‌های آژانس را گرفت. ایران تهدید کرده است که در صورت تصویب قطعنامه ترویکای اروپایی توافق موقت با آژانس انرژی هسته‌ای را فسخ خواهد کرد. حسن روحانی در گفت‌وگو با مکرون تاکید کرد که هرگونه اقدام یا موضع غیرسازنده در شورای حکام می‌تواند به بروز چالش‌های جدید و پیچیده شدن وضعیت جاری منجر شود.آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، هم ۲۸ بهمن (۱۷ فوریه) در تماسی تلفنی با حسن روحانی، نگرانی‌های آلمان درباره تصمیم‌های جدید ایران را به اطلاع او رسانده بود.مرکل از عدم پایبندی ایران به تعهدات خود در چارچوب برجام انتقاد کرده و گفته بود که در ارتباط با برجام به دیپلماسی فرصت بدهیم.امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه بعد از روی کارآمدن جو بایدن گفته بود که با تمام توان آماده است از هرگونه ابتکار آمریکا برای برقراری گفت‌وگو با ایران حمایت کند. مکرون در گفت‌وگویی ویدیویی با اندیشکده آتلانتیک کانسل مستقر در واشینگتن، گفته بود که حاضر است همچون یک واسطه صادق و متعهد عمل کند. رئیس‌جمهور فرانسه هشدار داد که ایران به ساخت سلاح اتمی نزدیک شده و زمان از سرگیری مذاکره با جمهوری اسلامی با هدف کنترل زرادخانه موشکی و تقویت ثبات منطقه فرا رسیده است. او همچنین شرکت دادن اسرائیل و عربستان در مذاکرات احتمالی آینده با ایران را هم لازم دانسته بود اما این پیشنهاد با مخالفت ایران روبرو شد. ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه، هم تایید کرد که فرانسه، بریتانیا و آلمان در نشست این هفته شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قطعنامه ای را در ملامت تعلیق برخی بازرسی‌های بین‌المللی از طرف ایران مطرح خواهند کرد. درمقابل علی ربیعی سخنگوی دولت ایران گفت که در صورت تصویب هر قطعنامه‌ای علیه ایران، قطعا واکنش مناسب و تصمیم مقتضی اتخاذ خواهد شد از جمله بازنگری در بیانیه مشترک اخیر بین آژانس و سازمان انرژی اتمی. او همچنین در مورد رد پیشنهاد مذاکره با آمریکا گفت: پیشنهاد ۳ کشور اروپایی برای برگزاری نشست این گروه و حضور آمریکا به‌عنوان مهمان در آن ابتکاری برای حل مسائلی بود که ترامپ به وجود آورده بود ولی این زمان، زمان مناسبی نیست زیرا بدون لغو تحریم‌ها، ادعای آمریکا مبنی بر اعتقاد به دیپلماسی، یک لفاظیِ ریاکارانه و غیرقابل قبول است. مجلس شورای اسلامی در ماه دسامبر قانونی را گذراند که در صورت رفع نشدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران خواستار تعلیق برخی تعهدات این کشور براساس پروتکل الحاقی می‌شود. ایران روز پنجم اسفند اعلام کرد که مطابق مصوبه مجلس، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کرده و دیگر اجازه نظارت‌های فراپادمانی را به بازرسان نخواهد داد. در واکنش فرانسه، بریتانیا و آلمان در بیانیه ای مشترک از تعلیق اجرای پروتکل الحاقی و محدود کردن بیشتر نظارت آژانس بر فعالیت‌های ایران به شدت ابراز تاسف کردند و درباره ماهیت خطرناک این تصمیم هشدار دادند.
طرح قطعنامه توبیخی علیه ایران خطرناک است
در حالی که طرف‌های غربی برجام مصمم به پیش بردن طرح قطعنامه توبیخی در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران هستند، نماینده روسیه در آژانس این حرکت را «ابلهانه» و «بسیار خطرناک» توصیف کرد. میخائیل اولیانوف، نماینده دائمی روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین، در پیامی توئیتری با اشاره به طرح این قطعنامه گفت که این اقدام «یک آزمایش سیاسی بسیار خطرناک» است.او افزود: «تصویب این قطعنامه احمقانه می‌تواند چشم‌اندازهای ترمیم برجام را، آن هم دقیقاً در لحظه‌ای که این کار بسیار محتمل می‌نماید، برهم بزند.» طرح قطعنامه توبیخی توسط آمریکا پیشنهاد شده و از اعضای شورای حکام می‌خواهد به خاطر عدول ایران از تعهدات هسته‌ای خود، اعمال محدودیت بر فعالیت بازرسان آژانس در ایران و عدم پاسخگویی درباره منشأ اورانیوم کشف شده در دو سایت اعلام نشده، چنین قطعنامه‌ای را علیه جمهوری اسلامی به تصویب برسانند.این موضوع با استقبال طرف‌های اروپایی برجام روبه‌رو شده و وزیر امور خارجه فرانسه روز سه‌شنبه در این زمینه گفت که به دلیل ادامه نقض تعهدات هسته‌ای از سوی ایران، کشورش و شرکای غربی برجام مصمم به پیش بردن طرح قطعنامه توبیخی در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هستند.در حالی که آمریکا و قدرت‌های اروپایی طرف برجام می‌گویند مصمم به تصویب این طرح هستند، اولیانوف، نماینده دائمی روسیه، در توئیت دیگری خطاب به آنها نوشته است که اقدام‌شان «یک بحران احتمالی بین‌المللی» به دنبال خواهد داشت و افزوده که «از اقدامات عجولانه خودداری کنید و بیایید فرصتی برای دیپلماسی فراهم کنیم.» این توصیه‌های نماینده روسیه در حالی بیان می‌شود که آمریکا در طرح توبیخی خود به‌ویژه به موضوع مبهم ماندن منشأ اورانیوم کشف شده در دو سایت اعلام نشده ایران اشاره می‌کند. در روزهای اخیر، گزارش جدید بازرسان آژانس که وجود ذرات اورانیوم در دو سایت ایران را تایید کرده، پرونده جدیدی را گشوده است. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نشست فصلی شورای حکام آژانس گفت که ایران در مورد پیدا شدن ذرات اورانیوم طبیعی در برخی از سایت‌های از قبل اعلام نشده‌اش «توضیحات معتبری» نداده و این امر «مایه نگرانی فراوان» است.