سید ابراهیم رئیسی در مناظره انتخاباتی خود، ساخت ۴ میلیون مسکن طی ۴ سال اول دولت سیزدهم را وعده داد که از همان ابتدا عدهای از کارشناسان اقتصادی تحقق چنین موضوعی را دور از واقعیت دانستند؛ اما بانکها یکی از نهادهایی هستند که میتوانند در فرآیند ساخت و سازهای حمایتی با ارائه تسهیلات نقشی تعیینکننده داشته باشند.اخیراً ترک فعل بانکها در اعطای تسهیلات ساخت خانه در کانون توجه قرار گرفته است. از نظر کارشناسان حوزه مسکن، در کنار پرداخت تسهیلات، آنچه میتواند ثبات را به بازار مسکن برگرداند عرضه زمین به مردم و ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا است و بحث سرپیچی بانکها از اعطا تسهیلات ساخت خانه داغ شده است. از رئیسجمهور گرفته تا وزیر و کارشناسان این حوزه از ترک فعل بانکها شکایت کرده و خواستار بهبود وضعیت در این خصوص شدهاند.سیدابراهیم رئیسی در یکی از جلسات شورایعالی مسکن، در این خصوص گفت: «متأسفانه عملکرد برخی بانکها در ارائه تسهیلات قابل قبول نیست، برخی بانکها به جای پرداخت تسهیلات مسکن به مسکنسازی روی آورده و فعالیت اقتصادی خود را جز آمار تسهیلات پرداختی نهضت ملی مسکن ارائه کردهاند.»تجربه نشان داده بانکها هیچگاه روی خوشی به همکاری با دولت برای پیشبرد طرحهای کلان نشان ندادهاند. اگر تمرکز اجرای موفقیتآمیز پروژه مسکن بر تسهیلات بانکی گذاشته شود، پیشاپیش قابل تصور است که این پروژه شکست خواهد خورد.علاوه بر سرپیچی بانکها از تکلیف قانونی خود، برخی نیز کم و کیف تسهیلات اعطایی برای ساخت مسکن را مورد سئوال قرار داده و معتقدند اساساً این تسهیلات دردی از مشکل مسکن دوا نمیکند؛ اما برخی دیگر از کارشناسان سئوال مهمتری را مطرح میکنند: اساساً تسهیلات بانکی چقدر میتواند مؤثر در باز شدن گره کور مسکن باشد که دولت و سیاستگذاران انرژی خود را در این زمینه گذاشتهاند؟
وام هست، اما کم!
تسهیلات مسکن بنا بر تکلیف قانونی برگردن بانکها گذاشته شده تا مردم با استفاده از آن بتوانند مسیر سخت خانهدار شدن را کمی راحتتر طی کنند؛ سال گذشته (۱۴۰۲) رئیس مجلس شورای اسلامی و در جریان بررسی بخشی از لایحه برنامه هفتم توسعه درباره رسیدگی به تخلفات بانکها در پرداخت تسهیلات مسکن اعلام کرد که «طبق پیگیریهای ما، بانکها به هر فردی که برای دریافت تسهیلات مسکن مراجعه میکند، وام مسکن پرداخت میکنند.همچنین وی در ادامه اینگونه افزود: وام مسکن هست، اما مردم توان پرداخت اقساط را ندارند.»طبق قانون جهش تولید مسکن بانکها مکلف به پرداخت ۲۰ درصد از منابع تسهیلاتی خود به حوزه مسکن شدهاند؛ اما بانکها که سرشان به بنگاهداری گرم است، تمایلی در این زمینه از خود نشان ندادهاند. جز بانک مسکن، سایر بانکها عملکرد بسیار ضعیفی و نزدیک به «صفر» داشتند. اگر از این تخلف قانونی بانکها بگذریم مسئله اصلی این است که آیا وام مسکن با توجه به شرایط اقتصادی کشور و بازار مسکن میتواند راهگشا باشد؟
کم کاری بانکها مشهود است
کند بودن روند پرداخت تسهیلات بانکی یکی از موانع جدی بر سر راه نهضت ملی مسکن است؛ تمایل بانکها بیشتر به این سمت است که تسهیلات خود را برای خرید، تجارت و یا مشارکت که دوره بازپرداخت آن بلندمدت نیست پرداخت کنند و خیلی به طرحهای بلندمدت مانند مسکن تمایلی ندارند؛ بانکها یکی از نهادهایی هستند که میتوانند در فرآیند ساخت و سازهای حمایتی با ارائه تسهیلات نقشی تعیینکننده داشته باشند، در این راستا دولت سیزدهم نیز از همان ابتدا بانکها را موظف کرد که ۲۰ درصد از منابع خود را برای پرداخت تسهیلات نهضت ملی مسکن اختصاص بدهند.کمکاری بانکها در پرداخت تسهیلات نهضت ملی مسکن موجب شد که بخشی از منابع این طرح در قالب تسهیلات باید تأمین شود و عدم التزام بانکها سبب شده تا شاهد وقفه در اجرای این ابر پروژه دولت سیزدهم در کشور باشیم و البته این مدارا کردن دولت با بانکهای موجب ضرر به حوزه ساخت و ساز کشور شده است، زیرا که سرعت ساخت و ساز در کشور کند پیش میرود.
مردم گلایههای بسیاری از وضعیت عدم وامدهی مسکن داشته و از گرانی و عدم تناسب تسهیلات با قیمت مسکن ناراضی هستند، در تهران متوسط قیمت آپارتمان بیشاز ۸۰ میلیون تومان است و اگر زوجی توان پرداخت ماهی ۲۰ میلیون تومان قسط را داشته باشد تازه میتواند تنها یک میلیارد تومان وام بگیرند که یک سوم قیمت آپارتمان در مناطق پایین شهر است.کمکاری بانکها در پرداخت تسهیلات نهضت ملی مسکن موجب شد که بخشی از منابع این طرح در قالب تسهیلات باید تأمین شود و عدم التزام بانکها سبب شده تا شاهد وقفه در اجرای این ابر پروژه دولت سیزدهم در کشور باشیم. عملکرد ضعیف شبکه بانکی در تأمین مالی پروژه نهضت ملی مسکن باعث شد تا از همان ماههای نخست پروژه جریمه مالیاتی برای بانکهای کم کار مطرح شود.مجموع تسهیلات ودیعه مسکن پرداختی توسط بانکها تا پایان فروردین ماه سال جاری نیز ۳۲۸.۹۹۳ میلیارد ریال بوده است؛ در این بخش هم عملکرد تعدادی از بانکها صفر بوده است.
دستور فرزین برای پیگیری فوری انتشار اطلاعات مالی یک موسسه جنجالی
رئیس کل بانک مرکزی گفت: دسترسی غیرقانونی به تراکنشها و اطلاعات مالی و بانکی افراد و موسسات بدون دستور قضایی و انتشار آن ، جرم محسوب میشود.
محمدرضا فرزین به دنبال انتشار غیرقانونی اطلاعات مالی موسسه مصاف(متعلق به عالی اکبر رائفیپور) در فضای مجازی، ضمن تاکید بر خلاف قانون بودن این اقدام نادرست از سوی هر فرد و جریانی، دستور پیگیری فوری و بررسی ابعاد مختلف آن را صادر کرد و افزود: اگر محرز شود ارسال اطلاعات مالی این موسسه از طرف شبکه بانکی بوده باشد با عاملان این اقدام غیرقانونی شدیدا برخورد خواهد شد. وی به محض اطلاع از انتشار غیرقانونی اطلاعات مالی موسسه مذکور با تشکیل جلسهای فوری تصریح کرد: با متخلفان این اقدام غیرقانونی در هر سمت و مقامی که باشند قطعا طبق ضوابط قانونی، برخورد قاطع صورت می گیرد.
واکنش ها به این دستور
به گزارش ایلنا، جلیل محبی، عضو هیات علمی مرکز پژوهشهای مجلس در واکنش به این دستور درخصوص بررسی نحوه انتشار اسناد مالی مصاف نوشت:«جناب آقای فرزین ریاست محترم بانک مرکزی، به جای برخورد با افرادی که در بانکها با هیات تحقیق وتفحص بانکها همکاری کردهاند باید با افرادی که وظایف خود را در زمینه پولشویی انجام ندادهاند برخورد کنید؛ موفق باشید».