آخرین اعلام رسمی سازمان هواشناسی کشور نشان می‌دهد که تا پایان دیروز ۱۸ اسفند، کاهش بارندگی کل کشور نسبت به بلندمدت به ۵۱.۱ میلیمتر معادل ۳۵.۳ درصد رسیده. نتیجه این شرایط، افت شدید ذخایر سدها در برخی استان‌های کشور بوده است. آمارهای وزارت نیرو نیز نشان می‌دهد که حجم آب موجود در مخازن سدهای کشور، از ابتدای سال آبی تا ۱۸ اسفند، به ۴۳ درصد رسیده؛ به عبارت دیگر، ۵۷ درصد ظرفیت آنها خالی است.
احتمال بروز تنش آبی در استان‌های کم‌بارش
عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب کشور نیز امروز به این موضوع اشاره کرد. او هشدار داد که حجم موجود آب در مخازن سدهای کشور بر اثر کاهش بارندگی، نسبت به سال گذشته ۷ درصد افت داشته است. به گفته او کاهش ذخایر سدها می‌تواند به تنش آب در برای برخی استان‌ها منجر شود. بزرگ‌زاده، برای مثال شرایط استان‌هایی مانند هرمزگان، سیستان و بلوچستان، خوزستان، کرمانشاه و اصفهان را از نظر کاهش بارندگی بحرانی اعلام کرد.همچنین به گفته او، در میان سدهای مهم کشور، برخی مانند شمیل و نیان (هرمزگان)، امیرکبیر (البرز)، زاینده‌رود (اصفهان) و استقلال (هرمزگان)، کاهش شدید ذخایر آبی را داشته‌اند. این مقام مسئول در یک مورد، ذخیره موجود در مخزن سد امیرکبیر را مثال زد که تنها ۶ درصد پرشدگی دارد؛ این رقم از کاهش ۶۰ درصدی، نسبت به سال گذشته حکایت می‌کند.بزرگ‌زاده هشدار داد در صورت تداوم شرایط موجود در مورد کاهش بارندگی و افت ذخایر سدها، احتمال بروز تنش آبی در تابستان سال آینده، به ویژه در استان‌های کم‌بارش، افزایش می‌یابد.
افت شدید ذخایر سدها
بر اساس آمارهای رسمی که وزارت نیرو منتشر کرده، میزان ذخایر سدها در برخی از استان‌های کشور به ۲۰ درصد و کمتر رسیده است. منابع آبی این سدها در حوزه شرب و کشاورزی مصرف می‌شود.وزارت نیرو، ذخایر سدهای مهم را در برخی از استان‌ها نیز، بین ۲۰ تا ۳۰ درصد اعلام کرده است، از جمله؛ سدهای کرخه و مارون (خوزستان)، چمشیر (کهگیلویه و بویراحد)، جیرفت (کرمان)، سلیمانشاه (کرمانشاه) و تهرین (خراسان جنوبی).حجم پرشدگی در برخی سدها نیز بین ۳۰ تا ۵۰ درصد ثبت شده است، از جمله؛ مجموعه ۱۳ سد دریاچه ارومیه (آذربایجان غربی)، طالقان (تهران و البرز)، دز، جره (خوزستان)، یامچی، سبلان (اردبیل)، خدا آفرین (آذربایجان شرقی)، رئیسعلی دلواری (بوشهر)، سفیدرود (گیلان)، اکباتان و آبشینه (همدان)، سلمان فارسی (فارس)، گاوشان (کرمانشاه).
چالش در تامین منایع آبی و برق
در شرایطی که وضعیت ذخایر سدها در کشور نگران‌کننده است، مقامات دولتی احتمال بروز تنش آبی در برخی استان‌ها هشدار می‌دهند.
تهران، البرز، اصفهان، آذربایجان شرقی، هرمزگان و مرکزی، از جمله استان‌های کشور هستند که مسئولان در مدت اخیر درباره خالی بودن مخازن سدهای آنها یا احتمال بروز تنش آبی در این مناطق گفت‌وگوهایی داشته‌اند.تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی، کاهش بارندگی، افزایش جمعیت، الگوی نامناسب مصرف در بخش‌های شرب، کشاورزی و صنعت، از دلایل کاهش ذخایر سدها و منابع آبی است.چالش در تامین منایع آبی و برق، کاهش فشار و کیفیت آب، تخریب محیط زیست و کاهش تنوع زیستی، افزایش خطر سیلاب و به خطر افتادن امنیت غذایی، از جمله تبعات این چالش محسوب می‌شوند.مسئولان در این شرایط معمولا بر مدیریت مصرف، برای جلوگیری از تنش آب در حوزه‌های شرب و کشاورزی تاکید می‌کنند اما کارشناسان معتقدند اجرای روش‌هایی چون بازچرخانی آب، اصلاح شبکه و جلوگیری از هدررفت آب و اصلاح الگوی کشت در این زمینه ضروری است.
کاهش ۴۱ درصدی بارندگی
معاون وزیر نیرو با اشاره به کاهش ۴۱ درصدی بارندگی نسبت به میانگین بلندمدت و بروز یکی از شدیدترین دوره‌های خشکسالی، بر لزوم اجرای برنامه‌های مدیریت منابع آب و همکاری همه‌جانبه دستگاه‌های اجرایی تأکید کرد و هشدار داد: عبور از این شرایط دشوار نیازمند تدابیر فوری، همراهی مردم و هماهنگی مستمر بین استان‌هاست.
محمد جوان‌بخت با بیان اینکه این کارگروه ظرفیت بسیار خوبی برای بررسی مشکلات آبی کشور و اتخاذ تصمیمات راهگشا است، اظهار کرد: موضوعات مربوط به آب با حساسیت بالا در وزارت نیرو پیگیری می‌شود و بررسی وضعیت منابع آبی کشور طی سال آبی، که از مهرماه هر سال آغاز و تا پایان شهریور سال بعد ادامه دارد، همواره در دستور کار بوده است.
وی افزود: شرکت‌های تابعه وزارت نیرو، از جمله شرکت‌های مدیریت منابع آب در سطح منطقه‌ای و شرکت‌های مهندسی آب و فاضلاب استانی، با جزئیات، منابع آبی را بررسی و بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی برنامه‌ریزی می‌کنند که البته، با توجه به عدم قطعیت پیش‌بینی‌های هواشناسی، برنامه‌های ما متناسب با تغییرات به‌روز می‌شود.
جوان‌بخت با اشاره به آخرین وضعیت بارش‌ها در کشور تصریح کرد: طبق آمارهای ثبت‌شده، میزان بارندگی تاکنون ۸۲.۹ میلیمتر بوده که ۴۵ درصد کاهش نسبت به میانگین بلندمدت را نشان می‌دهد. این کاهش در برخی استان‌ها به ۷۶ درصد نیز رسیده است. تنها استان گیلان شرایط نرمال دارد، درحالی‌که ۱۹ استان با کاهش بارندگی بیش از ۵۰ درصد مواجه‌اند. این اعداد بسیار نگران‌کننده و نشان‌دهنده خشکسالی شدید در کشور است.
وی با اشاره به برنامه‌های وزارت نیرو برای مدیریت منابع آبی گفت: همکاران ما برنامه‌های تأمین آب را به‌روز کرده‌اند و در بخش‌های مختلف، از جمله آب شرب و کشاورزی، تدابیری اندیشیده شده است. همکاری گسترده در سطح استان‌ها ضروری است و کارگروه‌های استانی سازگاری با کم‌آبی وظیفه اجرای این برنامه‌ها را بر عهده دارند.
وی با تأکید بر اینکه سال آبی جاری یکی از سخت‌ترین سال‌ها خواهد بود، افزود: پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی نشان می‌دهد که این میزان بارش برای جبران عقب‌ماندگی‌های فعلی کافی نیست. در نتیجه، ما با یک سال آبی سخت مواجه هستیم که عبور از این بحران مستلزم همکاری همه دستگاه‌های ذی‌ربط، از جمله وزارت جهاد کشاورزی، استانداری‌ها و وزارت کشور است.
وی تأکید کرد که خشکسالی یک واقعیت اجتناب‌ناپذیر است و نه یک انتخاب. کاهش منابع آبی و محدودیت‌ها در کشت‌های کشاورزی در سراسر کشور، به ویژه در استان‌های خوزستان و اصفهان، نتیجه این بحران است و لازم است که برای مدیریت این شرایط تصمیمات فوری و اساسی اتخاذ شود.محدودیت‌های آبی در کشور به هیچ وجه انتخاب وزارت نیرو نیست، بلکه یک واقعیت است که باید با آن روبرو شویم. تمامی اقدامات و تصمیمات در این زمینه در راستای اجبار به مدیریت منابع آب انجام می‌شود.وزارت نیرو در تلاش است تا با حفظ موجودی آب در سدهای مختلف، به ویژه در حوضه‌های استراتژیک مانند کارون، کشت‌های پاییزه و کشاورزی در فصل اول را تامین کند اما تاکید می‌شود که کشت دوم در شرایط موجود امکان‌پذیر نخواهد بود.وی همچنین بر لزوم همکاری‌های بین استانی و تشکیل جلسات روزانه برای مدیریت منابع آبی در استان‌ها تأکید کرد و افزود: خواستار آن هستیم که استانداران و وزارت کشور پیگیر مصوبات و تصمیمات اتخاذ شده در زمینه سازگاری با کم‌آبی باشند.وی از تمام نهادها و مسئولان خواست تا برای مدیریت بهینه منابع آبی و مقابله با بحران خشکسالی در کشور، همکاری‌های بیشتری داشته باشند و از تمامی ظرفیت‌های موجود برای پیشگیری از بحران‌های آتی استفاده کنند.