مرکز افکار دانشجویان ایران «ایسپا» گزارشی را منتشر کرد که در آن نتایج پنج نظرسنجی درباره میزان رضایت یا نارضایتی مردم تهران از عملکرد دولت در مقابله با کرونا و همچنین میزان اعتماد یا بی‌اعتمادی مردم به آمار رسمی پرداخته است.
منحنی نارضایتی و بی‌اعتمادی به دولت
نظرسنجی‌ها توسط دفتر مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران با همکاری ایسپا انجام شده و بیان این است که «گروهی بر فرصت ترمیم شکاف دولت-ملت و گروهی بر فراخ‌تر شدن آن تأکید می‌کنند.» دو سؤال اصلی در این نظرسنجی‌ها عبارتند از «رضایت مردم از عملکرد دولت و سایر نهادهای عمومی در مقابله با کرونا» و دیگری «میزان اعتمادشان به آمار رسمی ابتلا و فوت به کرونا». گزارش می‌گوید: در میانه اسفند اکثریت تهرانی‌ها (۶۵ درصد) از عملکرد دولت در مواجه با کرونا ناراضی بوده‌اند، ۱۵ درصد تا حدی راضی و ۲۰ درصد راضی بوده‌اند. اما در ادامه و علیرغم گسترش کرونا نارضایتی به تدریج کاهش می‌یابد و در میانه فروردین به ۴۶ درصد می‌رسد. این روند مجددا از پایان فروردین‌ماه دچار نوسان می‌شود طوری که «ابتدا نارضایتی افزایش و سپس مجددا کاهش» می‌یابد. نظرسنجی‌ها درباره میزان اعتماد مردم تهران نسبت به آمارهای رسمی پیرامون میزان ابتلا و عده قربانیان کرونا چه می‌گویند؟ آنها نشان می‌دهند که نزدیک به ۷۰ درصد شهروندان پایتخت در میانه اسفند اعتماد کمی نسبت به این آمار داشته‌اند، اما این بی‌اعتمادی در آخرین نظرسنجی در نیمه اردیبهشت به ۵۱ درصد کاهش می‌یابد.
علل بی‌اعتمادی و نارضایتی
گزارشی که ایسپا منتشر کرده در حقیقت نگاهی است به منحنی افزایش و کاهش نارضایتی و عدم اعتماد مردم به دولت همراه با تحلیل دلایل آن که در کانال «پنجره» توسط آرش نصر اصفهانی نوشته شده است. نویسنده در تحلیل خود پیرامون علت بالا بودن نارضایتی و بی‌اعتمادی عمومی در نیمه اسفندماه به دو عامل اشاره کرده است: «انگشت اتهام بسیاری از مردم در آن مقطع به سبب عدم کنترل مسافران ورودی از چین و همچنین قرنطینه نشدن شهر قم متوجه حاکمیت بود.» نظرسنجی اسفندماه نشان می‌دهد که ۳۷ درصد از شهروندان پایتخت «تداوم تردد مسافر از چین و ۱۶ درصد قرنطینه نشدن قم را دلیل اصلی شیوع بیماری» می‌دانند. از این عده ۲۲ درصد «ضعف مدیریت دولت در درمان» و ۱۲درصد «عدم توجه مردم به توصیه‌های بهداشتی» و بخشی نیز ترکیبی از هردو را علت گسترش کرونا دانسته‌اند. همچنین «کمبود مواد ضدعفونی، ماسک و دستکش هم در این نگرانی جمعی اثرگذار بود؛ یافته‌‌های نظرسنجی نشان می‌‌داد ۶۳ درصد مردم به این وسایل دسترسی کافی نداشتند.» مردم تهران به آمارهای رسمی هم چندان اعتمادی در این دوره زمانی نداشته‌اند؛ «گمانه‌هایی در مورد پنهان‌کاری در خصوص زمان ورود بیماری به کشور و تعداد واقعی مبتلایان در رسانه‌ها هم طرح می‌شد که نتیجه‌ای جز تایید برخی نشانه‌ها و تردید مردم در صحت آمار رسمی نداشت. هنوز محدودیت‌ها به‌طور جدی شروع نشده بود اما ۶۱ درصد تهرانی‌ها خواهان قرنطینه شهر و ۳۳ درصد مخالف آن بودند. نتیجه اینکه دلایل زیادی برای ناراضی بودن وجود داشت.»
نوسانات دماسنج اعتماد و بی‌اعتمادی، رضایت و نارضایتی
تحلیل یاد شده به «کاهش» نارضایتی و «افزایش» اعتماد تا بعد از تعطیلات نوروز اشاره می‌کند و علت آنرا سه‌گانه می داند: «همه‌گیر شدن کرونا در جهان و درگیر شدن کشورهای صنعتی»، و از بین رفتن این تصور که «کرونا به سبب سهل‌انگاری دولت وارد ایران شده است و بقیه کشورها از آن مصون مانده‌اند». ظاهرا وقتی مردم می‌بینند که کرونا به همه دنیا سرایت کرده، از میزان خشم عمومی نسبت به دولت تا حدی کاسته می‌شود. دولت هم در این میان کمی بر اوضاع مسلط می‌شود و به قول تحلیل از «شوک اولیه» بیرون می‌آید؛ «افزایش ظرفیت بیمارستان‌ها، بهبود اطلاع‌رسانی در مورد بیماری، بالا رفتن آمار رسمی مرگ و ابتلا که نشانه‌ای از واقعی‌تر شدن آن بود و نهایتاً بهبود تدریجی دسترسی به ماسک و مواد ضدعفونی (حداقل برای اقشاری که توان مالی خرید آن را داشتند) در افزایش رضایت عمومی» موثر است. اما هم‌چنان نیمی از جامعه ناراضی‌اند. سومین عامل تلاش دولت برای ایجاد یکسری محدودیت‌های کسب‌وکار و کاهش ترددهای شهری و بین‌شهری بوده است. اقداماتی که مردم در حقیقت در همان ابتدا یعنی در اسفندماه انتظار داشتند که دولت انجام دهد. در میانه فروردین، بنابر گزارش نارضایتی عمومی نسبت به ماه قبل از آن «کاهش چشمگیری» پیدا می‌کند. نظرسنجی سوم درست در همین نقطه انجام می‌شود. در این نظرسنجی از مردم خواسته می‌شود «میان تداوم تعطیلی تا پایان کرونا و شروع فعالیت‌ها برای اینکه مردم شغل و درآمدشان از دست نرود یکی را انتخاب کنند: ۷۶ درصد تهرانی‌ها تداوم تعطیلی را ترجیح» می‌دهند. اما منحنی کاهش نارضایتی با دستور دولت برای شروع کسب و کارهای «با ریسک کم» پس از پایان تعطیلات نوروزی مجددا تغییر جهت می‌دهد. نظرسنجی چهارم در روزهای نخست اردیبهشت انجام می‌شود و نشان از آن دارد که ۵۱ درصد شهروندان تهران «مخالف تصمیم دولت برای شروع کسب‌وکارها و ۳۲ درصد موافق بودند.» آنچه در این میان نقش موثری بازی می کند «تشکیک در آمار رسمی فوت ناشی از کرونا از سوی برخی چهره‌های شناخته‌شده شورای شهر تهران» است که «با استناد به آمار دفن در بهشت‌زهرا وارد چالش مستقیم با دولت» می‌شوند. نتیجه این که در ابتدای اردیبهشت روند کاهش نارضایتی و بی‌اعتمادی قطع می‌شود.
«شاید داریم عادت می‌کنیم»
عنوان تحلیلی که ایسپا آن را منتشر کرده «شاید داریم عادت می‌کنیم» است که اشاره ایست به عادت کردن مردم به کاستی‌ها و ریسک‌ها و تنگناها. نظرسنجی آخر در نیمه اردیبهشت انجام شده و نشان از کاهش مجدد نارضایتی مردم تهران دارد. نویسنده در تحلیل این که چرا علیرغم نارضایتی نیمی از تهرانی‌ها از شروع کار ادارات و دیگر فعالیت‌های اقتصادی، باز میران نارضایتی کاهش می‌یابد، می‌گوید: «در میانه اردیبهشت و با گذشت زمان ظاهراً مردم با تصمیم دولت برای بازگشایی کسب‌وکارها بیشتر کنار آمده‌اند و از حجم نارضایتی و بی‌اعتمادی تا حدی کاسته شده است. مخالفان تصمیم به بازگشایی از ۵۱ درصد در ابتدای اردیبهشت به ۳۹ درصد کاهش یافته است.» بخشی از علت این کاهش مشکلات اقتصادی خانوارهاست.
چین نمی‌تواند برنامه‌های خود را مانند سابق پیش ببرد
پنهان کاری چین در تاریخ ثبت خواهد شد
گروه بين‌الملل: مشاور امنیت ملی کاخ سفیدرویکرد چین به همه گیری ویروس کرونا را به پنهان کاری شوروی در جریان حادثه نیروگاه اتمی چرنوبیل در سال ۱۹۸۶ تشبیه کرده است.
رابرت اوبراین، چین را متهم کرد که از زمان آغاز شیوع ویروس کرونا در ووهان در نوامبر گذشته، از این فاجعه با خبر بوده ولی به سازمان بهداشت جهانی دروغ گفته و مانع از دسترسی کارشناسان بین‌المللی به اطلاعات مربوط به این همه گیری شده است.اوبراین گفت: پنهان کاری آنها در رابطه با این ویروس همانند چرنوبیل در تاریخ ثبت خواهد شد و ما طی ۱۰ یا ۱۵ سال آینده شاهد خواهیم بود که کسی گزارشی ویژه از آن منتشر خواهد کرد.او همچنین تاکید کرد: این یک مشکل واقعی است که با مرگ هزاران هزار نفر در آمریکا و دیگر نقاط جهان همراه بود چرا که اطلاعات واقعی را منتشر نکردند. اوبرایان گفت: «آنها اجازه دادند ویروسی در جهان پخش شود که هزاران میلیارد دلار از ثروت آمریکا را نابود کرده، پولی که ما باید برای سر پا نگه داشتن اقتصاد خود هزینه کنیم، برای آن‌که آمریکایی‌ها بتوانند از این ویروس گذر کنند».از طرف دیگر وزیر خارجه چین در تازه‌ترین موضع‌گیری، به برخی نیروهای سیاسی در آمریکا هشدار داد که از تنش‌آفرینی و تخریب روابط دو کشور دست بردارند. وزیر خارجه چین اعلام کرد که دولت آمریکا با دروغ‌پردازی درباره ویروس کرونا، در حال وارد کردن مناسبات دو کشور به دور تازه‌ای از جنگ سرد است.
وانگ یی گفت: «برای ما مطلوب نیست که نیروهای سیاسی خاصی در آمریکا، مناسبات دو کشور را تخریب کنند و طرفین را به یک جنگ سرد تازه سوق دهند.» وانگ یی توضیحی درباره یروهای سیاسی مورد اشاره نداد اما به نظر می‌رسد منظورش در درجه نخست، دونالد ترامپ باشد که چین را مسئول انتشار ویروس جدید کرونا و مرگ صدها هزار انسان می‌داند.
او در کنایه‌ای آشکار عنوان کرد: «به موازات ویروس جدید کرونا، ویروسی سیاسی نیز در آمریکا شایع شده که کارش حمله کردن و تهمت زدن به چین در هر فرصتی است.» وزیر خارجه چین از آمریکا خواست از چنین رفتاری دست بردارد. رئيس‌جمهور و وزیر خارجه آمریکا بارها ادعا کرده‌اند که آزمایشگاه ویروس‌شناسی ووهان چین، منشاء سرایت ویروس سارس-کوو-۲ بوده اما چین مسئله را لاپوشانی کرده است. دونالد ترامپ حتی خواستار پرداخت غرامت از سوی چین شده، اما منتقدان او می‌گویند ترامپ با این موضع‌گیری‌ها می‌خواهد نگاه‌ها را از تاخیر خود در مواجهه با پاندمی منحرف کند. هشدار وزیر خارجه چین به آمریکا در حالی بیان شده که مصوبه تازه کنگره حزب خلق چین تنش تازه‌ای بین دو کشور ایجاد کرده است. طبق تصمیم این کنگره، اعتراضات جاری در هنگ‌كنگ علیه قیمومیت چین، جرم‌انگاری شده و می‌تواند مصداق عناوینی چون براندازی یا تجزیه‌طلبی باشد. با وجود واکنش‌های انتقادی در سراسر جهان به قانون یاد شده، وانگ یی گفت این مصوبه با توجه به خطراتی که اعتراضات ماه‌های اخیر برای امنیت ملی چین ایجاد کرده‌اند، ضروری بود. هنگ‌كنگ از میانه قرن ۱۹ میلادی تا سال ۱۹۹۷ مستعمره بریتانیا بود و پس از آن به جمهوری خلق چین واگذار شد. در توافق این واگذاری، اصل یک کشور، دو نظام گنجانیده شده که منتقدان چین را به نادیده‌گرفتن آن متهم می‌کنند. هنگ‌كنگ یک منطقه آزاد تجاری خودگردان است و برخلاف چین، ساکنان آن از حقوق شهروندی و آزادی‌های مدنی گسترده‌ای برخوردار هستند. مناسبات چین و آمریکا پیش از بحران کرونا نیز چندان حسنه نبود و زیر سایه اختلافات تجاری و موضوعات حقوق بشری قرار داشت.
معترضان هنگ‌كنگی بار دیگر به خیابان‌ها آمدند
صدها شهروند معترض در هنگ‌كنگ، برای اعتراض به قوانین امنیتی جدیدی که از سوی پکن پیشنهاد شده، با شعارهایی علیه دولت به خیابان‌ها آمدند.این تظاهرات با شلیک گاز اشک‌آور، اسپری فلفل و مقابله پلیس مواجه شد.چین قانونی را پیشنهاد کرده است که براساس آن در هنگ‌كنگ، هرنوع تظاهرات یا اعتراض شهروندان می‌تواند «براندازی، فتنه یا تجزیه‌طلبی» تلقی شود و به کلی ممنوع خواهد شد. معترضان به این قانون می‌گویند چین با تحمیل چنین قوانینی، در پی سرکوب هرچه بیشتر همه آزادی‌های مدنی شهروندان است. در این میان، خانم کلی لم، رئیس اجرایی هنگ‌كنگ که مواضعی نزدیک به دولت مرکزی چین و حمایت‌گرانه از دولت پکن دارد نیز از لوایح قانونی جدید چین پشتیبانی کرده و مدعی شده است این قوانین بر آزادی‌ها در هنگ‌كنگ تاثیر نخواهد گذاشت.معترضان با اجتماع در مرکز تجاری «کاوزوِی بِی» و منطقه «وان چای» هم علیه دولت پکن و هم مقامات اجرایی هنگ‌كنگ شعار داده‌اند. به گفته ناظران سیاسی، با وجود محدودیت‌های ناشی از شیوع کرونا، این می‌تواند سرآغاز اعتراضات جدید مردم در هنگ‌كنگ شود. اعتراض‌های هنگ‌كنگ اواخر اردیبهشت پارسال ابتدا در اعتراض به پیش‌نویس لایحه استرداد مجرمان به چین آغاز شد اما اهداف آن در ماه‌های گذشته تغییر یافت و به درخواست‌های بیشتری از چین رسید. معترضان با اعمال کنترل بیشتر از سوی حکومت چین مخالفند. بعد از ماه‌ها اعتراضات گسترده، سرانجام خانم لم از مواضع خود کوتاه آمد و لایحه استرداد مجرمان به چین را لغو کرد. بر اساس گزارش‌ها، از آن زمان تاکنون ۸۳۰۰ معترض در هنگ‌كنگ بازداشت شده‌اند و با شیوع کرونا، مقامات اجرایی هنگ‌كنگ تجمع معترضان را ممنوع کرده است.تلاش چین برای اعمال کنترل بیشتر بر هنگ‌كنگ با انتقادات گسترده جامعه جهانی، به‌ویژه بریتانیا، اتحادیه اروپا و آمریکا مواجه شده است.چین غرب را به اعمال نفوذ در هنگ‌كنگ و تلاش برای جدایی این منطقه از کشور کرده و می‌گوید خارجی‌ها نباید در مساله هنگ‌كنگ دخالت کنند. پارسال اعتراضات دموکراسی‌خواهانه در هنگ‌كنگ در برخی موارد به چندین میلیون نفر نیز رسیده بود، اما گزارش‌ها نشان می‌دهد در اعتراضات جدید فعلاً صدها نفر به خیابان‌ها ریخته و به خاطر ویروس کرونا، ماسک بر صورت دارند. جنبش دموکراسی‌خواهانه هنگ‌كنگ که پارسال سازمان‌دهنده اصلی اعتراضات بود، با بازداشت گسترده اعضایش، همچنین شیوع کرونا فعالیت چندانی ندارد و اعتراضات اخیر بیشتر به خاطر انتشار فراخوان‌ها در شبکه‌های اجتماعی برای جلوگیری از تصویب قوانین جدید امنیتی چین بوده است.
یک معترض به خبرگزاری فرانسه گفته است: اگر قوانین مورد نظر دولت چین تصویب شود، ممکن است شهروندان هنگ‌كنگ فقط به خاطر ایراد سخنی یا انتشار مطلبی درباره مخالفتشان با دولت پکن، دادگاهی شوند.
اقدام بی‌سابقه چین
لی که‌چیانگ، نخست‌وزیر چین، اعلام کرد: به دلیل شیوع کرونا در جهان و نامشخص بودن وضعیت اقتصادی و تجاری جهان، دولت نمی‌تواند پیش‌بینی خود از رشد اقتصادی کشور برای سال جاری میلادی را اعلام کند.این برای نخستین بار از سال ۲۰۰۲ به این سو است که دولت چین در اجلاس پارلمان از اعلام پیش‌بینی خود از رشد اقتصادی کشور خودداری می‌کند. در سه ماهه اول سال که کرونا به شدت در برخی مناطق چین شیوع یافت و منجر به قرنطینه گسترده شد، تولید ناخالص داخلی این کشور ۶.۸ درصد کاهش یافت.