مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پاسخ ایران به پیشنهاد این اتحادیه درباره احیای برجام را معقول دانست. جوزپ بورل دیروز در یک کنفرانس خبری در سمینار کوادیس در اسپانیا گفت: پاسخ ایران به پیشنهاد این اتحادیه درباره احیای برجام معقول بود. وی ادامه داد: پاسخ ایران به آمریکا انتقال داده شد و ما منتظر پاسخ آمریکا هستیم. امیدواریم این پاسخ به ما اجازه دهد که مذاکرات را کامل کنیم. امیدوارم این اتفاق بیفتد اما نمیتوانم به شما در این زمینه اطمینان بدهم. بورل در ادامه گفت: این پاسخ باید تا الان ارائه میشد. پیشبینی شده بود نشستی تا پایان هفته پیش در وین برگزار شود. امکانش وجود نداشت. احتمال دارد این هفته برگزار شود. ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه، دیروز در نشست هفتگی خود در پاسخ به سوالی در ارتباط با موضوع مذاکرات و آخرین تحولات در این عرصه و برخی از گمانهزنیهای منتشر شده در این ارتباط گفت: در موضوع مذاکرات ما هنوز در مسیر مذاکره هستیم و در همین چارچوب اجازه میخواهم که به استقبال جزئیات و روند بعدی که هنوز اتفاق نیفتاده نروید. او در همین ارتباط تصریح کرد: تا اینجای کار هنوز از سوی طرف مقابل مشخصا آمریکاییها پاسخی به پیشنهادات طرف اروپایی ریافت نکردهایم و زمانی میتوانیم از نتیجهبخش بودن این مرحله از مذاکرات صحبت کنیم که طرف اروپایی اعلام کند که پاسخ طرف آمریکایی را دریافت کرده است.
با این حال در ایران حصول توافق محتمل به نظر میرسد و کارشناسانی مثل حسن بهشتیپور باور دارند که در نزدیکترین وضعیت به توافق قرار داریم. همزمان با این خوشبینیها اما شاهد نوعی از همصدایی مخالفان برجام نیز هستیم که به نظر معنادار و البته قابل تامل میرسد. برخی از این مخالفان که در جبهه دلواپسان و طیف افراطی قرار دارند، در روزهای اخیر تمام تلاش خود را به کار گرفتهاند. مثلا اعلام آمادگی مجتبی ذوالنوری برای آتش زدن دوباره برجام در شرایطی که لازم باشد. برخی نیز با وجود همسویی دولت و مجلس در تلاش هستند تا با دست گذاشتن روی این موضوع که توافق باید در مجلس به تصویب برسد، سر راه تیم مذاکره کننده سنگ اندازند. حال آنکه دولت و مجلس در تعامل کامل با هم قرار دارند و مسئولان امر در دولت نیز بارها گزارشات لازم را ارائه کردهاند. نمونهاش همین جلسه غیرعلنی هفته گذشته با حضور امیرعبداللهیان، باقریکنی و علی شمخانی در مجلس بود. این اما فقط یک روی سکه است چون در روی دیگر شاهدیم که برخی اصلاحطلبان نیز به جرگه مخالفان برجام پیوستهاند! مثلا همین سعید لیلاز که معتقد است با احیای برجام هیچ چیز برای ایران حاصل نمیشود، همانطور که با امضای توافق برنامه جامع مشترک یا همان برجام، هیچ نفعی برای کشورمان حاصل نشد! اصرار او به اهمیت داشتن بمب اتم یا دست کم توانایی ساخت آن در هفته اخیر کلی جنجال آفریده و خبرساز شده است. لیلاز و همفکران او از هر جناحی که باشند معتقد هستند که تنها راه برقراری امنیت و آرامش قدرتمند شدن است و قدرت را نیز صرفا در عرصه نظامی جدی میگیرند. جالب اینکه همزمان با همصدایی این مخالفان داخلی شاهد افزایش مخالفتها با احیای برجام در سطح منطقه و جهان نیز هستیم و میبینیم که مقامات تلآویو چطور خودشان را به در و دیوار میزنند تا دولت بایدن حاضر به توافق با ایران نشود. اینکه مخالفان خارجی برجام به فکر آسیب زدن به ایران و نظام جمهوری اسلامی باشند و بخواهند که با سوق دادن ایران به سوی رفتارهای رادیکالیزه مقدمات این امر را فراهم کنند، عجیب نیست اما اینکه مخالفان داخلی برجام واقعا دنبال چه هستند را نمیدانیم. نکته قابل توجه درباره این مخالفتها، همین همسویی و یا ایفای نقش مکمل برای مخالفتهای معارضان جمهوری اسلامی در خاورمیانه است.چنانکه از یک سو اسراییل برای اثبات حرکت ایران به سوی ساخت سلاح هستهای میکوشد و از سوی دیگر برخی در تهران اصرار دارند که کشور باید به طور رسمی و آشکار به سوی ساخت سلاح هستهای حرکت کرده و از این طریق قدرت خود را به رخ بکشد!بدیهی است که این رویکرد نتیجهای نخواهد داشت مگر تبدیل کردن این به یک عامل بیثباتی در منطقه که با خواست و سیاستهای کلی کشور نیز به کلی در تعارض است.
آخرین تیر جمهوریخواهان علیه برجام
اخیرا گروهی متشکل از سناتورهای دموکرات و جمهوریخواه، لایحهای را به سنای ایالات متحده آمریکا ارائه دادند مبنی بر تمدید تحریمهای آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران در حوزه انرژی. این لایحه در وضعیتی به سنا ارائه شده است که ایران و دولت آمریکا در میانه مذاکرات مربوط به احیای برجاماند و گمانهزنیها بر آن است که در صورت احیای این توافق، برخی تحریمهای نفتی اعمال شده علیه کشورمان یا لغو میشود یا کاهش یابد.با اینحال تحریمهای آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران در حوزه انرژی بیش از یک دهه پیش از انعقاد توافق برجام، یعنی در سال ۱۹۹۶ اعمال شد. این تحریمها حاصل گذراندن قانونی در کنگره آمریکا بود که به رئیسجمهور ایالات متحده اجازه میداد تا تحریمهایی ثانویه بر بخش انرژی حکومت ایران اعمال کند. این قانون بعدها گسترش پیدا کرد و به دولت آمریکا اجازه داد تا شرکتهایی که این دست تحریمهای آمریکا علیه جمهوری اسلامی را نقض میکنند را نیز در فهرست تحریمهایش قرار دهد. مگی حسن، سناتور دموکرات ایالت نیوهمشایر، نیز در دفاع از لایحه تهیه شده بهوسیله سناتور اسکات گفت: «این لایحه دو حزبی» متضمن این مهم است که ایالات متحده آمریکا تحریمهایش علیه ایران را ادامه میدهد و این امر باعث میشود تا حکومت ایران توانایی دنبال کردن فعالیتهایی که امنیت ملی آمریکا و اسرائیل را به خطر میاندازد، نداشته باشد! صباح زنگنه نماینده پیشین مجلس البته این موضوع را تنها دلیل بلاتکلیفی فعلی نمیداند. او بیان کرد: «در عالم سیاست و دیپلماسی معمولا از این روشها و ظرایف استفاده میکنند تا از برخی نتایج منفی بکاهند و به اعتبار خود بیفزایند. یعنی این رویکرد را میتوان تا حدی در جهت ایجاد نوعی پرستیژ تلقی کرد.»زنگنه با اشاره به آنچه در سطح رسانهها از قول علی باقری و درباره جزئیات توافق احتمالی منتشر شده است، گفت: «با توجه به مواردی که ذکر شده انتظار میرفت آمریکاییها نیز به بررسی این موارد بپردازند و علاوه بر آنچه که در پاسخ رسمی ایران قید شده است، این اظهارات را نیز ارزیابی کنند. تبعا این اظهارات میتواند در داخل مفید باشد و شفافیت ایجاد کند اما در خارج از کشور نیز میتواند برخی کشورها یا نیروهای مخالف احیای برجام و به ثمر رسیدن مذاکرات را تحریک کند تا آنها هم بخواهند با اقداماتی، آمریکا را در لحظه آخر نیز مورد عتاب و خطاب قرار داده و بگویند که قرار نبود چنین توافقی انجام شود.»