رئیس‌جمهور اسلامی ایران، هجدهم اردیبهشت ماه در نامه‌ای به سران پنج کشور انگلیس، فرانسه، آلمان، چین و روسیه، آنها را از تصمیمات جمهوری اسلامی ایران برای کاهش تعهدات برجامی‌اش مطابق بندهای ۲۶ و ۳۶ این قرارداد بین‌المللی مطلع ساخت و فرصت‌های مشخصی برای انجام تعهدات طرف‌های مقابل مشخص کرد. همچنین در نامه دیگری از سوی وزیر امور خارجه کشورمان، جزئیات فنی تصمیم ایران برای کاهش تعهدات هسته‌ای، به فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام شد تا اروپایی‌ها و سایر طرف‌های برجامی، علاوه بر اطلاع از تصمیمات ایران در قبال بدعهدی هایشان بدانند جمهوری اسلامی وقتی نفعی از برجام نداشته باشد، نباید گامی هم برای اجرای یکطرفه تعهدات بردارد. حالا رئیس‌جمهور خطاب به طرف‌های ایران در برجام تأکید کرده است که با پایان مهلت شصت روزه اول، ایران از شانزدهم تیر به بعد، گام‌های جدی‌تری در راستای کاهش تعهدات هسته‌ای‌اش در برجام برخواهد داشت. حجت الاسلام حسن روحانی هفته پیش و در حالی که تنها چهار روز تا پایان مهلت شصت روزه ایران به طرف‌های برجام مانده بود، گفت: از شانزدهم تیر سطح غنی‌سازی ایران دیگر ۳/۶۷ نخواهد بود، بلکه اقدام بعدی را انجام می‌دهیم. وی با انتقاد از عملکرد طرف اروپایی برجام در عمل به تعهدات خود تصریح کرد: از شانزدهم تیر، ما اقدام بعدی را انجام می‌دهیم. اگر می‌خواهید اظهار تاسف کنید، از همین الان اظهار تأسف کنید و اگر بناست بیانیه بدهید، از همین حالا بدهید.
رئیس‌جمهور تأکید کرد: از شانزدهم تیر تعهد درخصوص میزان سطح غنی‌سازی را کنار می‌گذاریم و آن را به هر مقدار که دلمان خواست و براساس نیاز و ضرورتمان بالا خواهیم برد. روحانی خاطرنشان کرد: بدانید که از شانزدهم تیر به بعد رآکتور اراک را به شرایط سابق بازمی‌گردانیم؛ یعنی به شرایطی که به قول خودتان می‌گفتید خطرناک است و می‌توانید پولوتونیوم تولید کنید مگر آنکه شما درخصوص راکتور اراک به تمام تعهدات خود عمل کنید. ایران در گام اول کاهش تعهدات هسته‌ای‌اش خطاب به طرف‌های مقابل اعلام کرد که مطابق با اختیاراتی که در برجام دارد، از ۱۸ اردیبهشت دیگری تعهدی برای نگهداری ۳۰۰ کیلوگرم اورنیوم غنی‌سازی شده ۳. ۶۷ درصد برای خود قائل نیست و میزان ذخایرش در این حوزه را افزایش خواهد داد. همچنین اعلام کرده بود که در تولید آب سنگین به ۱۳۰ تن تعهدی ندارد و بعد از این رویکرد متفاوتی در این حوزه‌ها خواهد داشت، حالا باتوجه به اینکه در مهلت ۶۰ روزه تعیین شده عملا شاهد برداشته شدن گام‌های عملی از سوی طرفین برجام نبودیم، ایران از روز یکشنبه ۱۶ تیرماه گام دوم کاهش تعهدات هسته‌ای‌اش را خواهد برداشت.
آنچنان که از لابلای سخنان و موضع‌گیری‌های اخیر سخنگوی سازمان انرژی اتمی می‌توان دریافت و هرچند او اعلام کرده که سازمان منتظر اعلام نظر مسئولان عالی و تصمیم گیران کشور برای اجرای گام دوم کاهش تعهدات هسته‌ای ایران است، قطعا می‌توان این گونه تحلیل کرد که به دلیل توانایی بالای ایران در غنی‌سازی احتمالا در صورت عمل نکردن به تعهدات از جانب طرف‌های برجامی در پایان مهلت شصت روزه، ایران در گام دوم به سمت غنی‌سازی اورانیوم با غنای ۲۰درصد خواهد رفت و این یکی از تصمیمات در مرحله دوم کاهش تعهدات برجامی خواهد بود، اما سخن رئیس‌جمهور حتی فراتر از این موضوع بود.
رئیس‌جمهور سخنی از آغاز غنی‌سازی ۲۰ درصد توسط ایران به میان نیاورد، بلکه تأکید کرد که از ۱۶ تیر تعهد درخصوص میزان سطح غنی‌سازی را کنار می‌گذاریم و آن را به هر مقدار که دلمان خواست و براساس نیاز و ضرورتمان بالا خواهیم برد. از این سخن می‌توان این گونه برداشت کرد که ایران در کاهش تعهدات برجامی بسیار مصمم است و حتی بنا به ضرورت و نیاز که به نظر می‌رسد البته فعلا نیازی به بیش از ۲۰ درصد نخواهد بود، اما متناسب با توان دانشمندان هسته‌ای جمهوری اسلامی حتی می‌تواند در صورت نیاز به غنی‌سازی بیش از ۲۰ درصد هم بپردازد. البته بهروز کمالوندی پیشتر درباره اینکه باتوجه به فرصت باقی مانده عملا بعید به نظر می‌رسد اروپایی‌ها بخواهند به غیر از حرف‌های تکراری اقدام عملی را در قبال ایران انجام دهد و اینکه گزینه‌های ایران به جز افزایش سطح غنی‌سازی تا ۲۰ درصد برای گام دوم در کاهش سطح تعهدات برجامی مشخص شده و در این خصوص چه خواهید کرد، گفته بود: ما همکاری‌های زیادی با اروپایی‌ها داریم؛ علاوه بر موضوعات هسته‌ای و برجام، در حوزه‌هایی مثل مبارزه با مواد مخدر و مهاجران و در حوزه‌های فنی گزینه‌های زیادی داریم که می‌توانیم آنها را انجام بدهیم. اگر آنها در گذشته، خیلی این موضوعات را جدی نمی‌گرفتند، الان این موضوع را بسیار جدی گرفته اند. سخنگوی سازمان انرژی اتمی در عین حال یادآور شده بود: البته برخی رسانه‌های غربی برای راحت کردن خیال آنها (اروپایی ها) گزینه‌های غلطی در این خصوص می‌دهند. ولی ما در راستای انجام وظایف سازمان انرژی اتمی ده‌ها گزینه برای گام دوم کاهش سطح تعهدات در اختیار شورای عالی امنیت ملی قرار داده‌ایم و از حیث فنی توان بالایی در انجام گزینه‌های فنی پیشنهاد شده داریم. وی همچنین به دلایل منطقی ایران برای کاهش میزان تعهدات هسته‌ای برجامی اش اشاره کرد و توضیح داد: اگر قرار باشد ایران مزیتی در قبال انجام تعهدات نداشته باشد، دلیلی برای انجام تعهدات برجامی نداریم و این حق مسلم ماست که نسبت به کاهش سطح تعهدات مرحله به مرحله تصمیم بگیریم و در خصوص آن اقدام کنیم. گزینه‌های زیادی در این خصوص پیش بینی شده است. جمهوری اسلامی ایران مطابق با بندهای ۲۶، ۳۶ برجام گام اول کاهش تعهدات هسته‌ای‌اش را از ۱۸ اردیبهشت ماه برداشت و اگر جمهوری اسلامی تا چند روز دیگر شاهد اقدام عملی از سوی طرفین برجامی نباشد، به سراغ کاهش تعهدات هسته‌ای خود در گام دوم می‌رود و احتمالا دو یا سه مورد از تعهدات هسته‌ای خود در برجام را علاوه بر آغاز غنی‌سازی ۳. ۶۷ درصد و تولید و انبار آب سنگین بیش از ۱۳۰ تن که در گام اول به سراغ آن رفت، محقق خواهد ساخت.
آنچنان که می‌توان از سخنان اخیر رئیس‌جمهور برداشت کرد، ایران از روز ۱۶ تیرماه و پس از پایان مهلت شصت روزه طرف‌های برجام به سراغ دو گزینه قطعی خواهد رفت که اولین مورد ـ همانطور که رئیس شورای عالی امنیت ملی کشورمان در جلسه روز چهارشنبه هیأت دولت اشاره کرده ـ این است که ایران از ۱۶ تیر تعهد درخصوص میزان سطح غنی‌سازی را کنار می‌گذارد و آنر ا به هر مقدار که نیاز و ضرورت باشد، بالا خواهد برد. این گزینه قطعی و جدی است که ایران توان فنی آن را دارد و در راستای اختیاراتی که در برجام پیدا کرده است، می‌تواند از آن به عنوان یکی از قدم‌های کاهش تعهدات برجامی بهره بگیرد.
ایران: درخواست ایالات متحده طنزی تلخ است
در پی افزایش ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران از سقف تعیین‌شده سیصد کیلوگرم، آمریکا خواستار برگزاری نشست ویژه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شد. همزمان آژانس اعلام کرد چند روز دیگر جلسه‌ای اضطراری در این باره تشکیل می‌شود. نمایندگی آمریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در بیانیه‌ای اعلام کرد که خواستار جلسه ویژه شورای حکام این نهاد درباره ایران شده است. بنابر این بیانیه، جکی وُلکات، سفیر آمریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بر اساس بند ۱۱ آئین‌نامه داخلی خواستار برگزاری جلسه ویژه شورای حکام برای بحث درباره گزارش اخیر مدیرکل آژانس درباره برنامه اتمی رژیم ایران شده است. در واکنش به این اقدام نمایندگی دائم ایران در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین درخواست ایالات متحده از شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای تشکیل جلسه‌ای پیرامون فعالیت‌های اخیر هسته‌ای جمهوری اسلامی را طنزی تلخ نامید. این نمایندگی با انتشار بیانیه‌ای در شبکه اجتماعی توییتر تاکید کرد که تصمیمات اخیر ایران در واکنش به شرایطی‌ست که خود ایالات متحده با وضع تحریم علیه کسانی ایجاد کرده که می‌خواهند تعهداتشان را در رابطه با برجام عملی کنند. بیانیه نمایندگی ایران اضافه می‌کند: این در واقع طنز تلخی است که همان رژیمی که اساسا خودش برجام را با خروج غیرقانونی و یکجانبه از آن نقض کرده و به دیگران نیز فشار می‌آورد که چنین کنند و با به‌کارگیری همه ابزار زور و فشار مانع جامعه بین‌المللی شده تا آن را اجرا کند، حال در رابطه با اجرای همان توافق ابراز نگرانی می‌کند.