یك کارشناس روابط بینالملل در گفتوگو با فرارو با اشاره به اینکه ذات انعقاد قرارداد بین دو کشور از لحاظ منطق بینالملل امری مثبت قلمداد میشود، گفت:اینکه این قرارداد در چه شرایطی بسته شود، نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است، در مورد قرارداد همکاری بلند مدت و ۲۵ ساله بین ایران و چین باید گفت، این مسئله در حالت تعادل منعقد نمیشود و به طور قطع در این معاهده چینیها دست برتر را خواهند داشت. علی بیگدلی افزود: ایران فاقد زیرساختهای اقتصادی است و بر همین اساس نمیتوان در موازنه قدرت با چینیها موفق عمل کرد، از سوی دیگر درحالیکه در ایران نگاه به شرق به صورت جدی دنبال میشود، خود چین با الگوبرداری از مدل توسعه غرب، امروز این جایگاه را به دست آورده است، در این رابطه بنده در سال ۱۹۷۷ جزء اولین افرادی بودم که از طرف دانشگاه تهران برای مطالعه اوضاع چین به این کشور سفر کردم و بعد از آن طی مقالهای با عنوان «چین، مائویسم را به خاک میسپارد» استدلال کردم که این کشور از مواضع گذشته خود دست کشیده است.
وی اظهار داشت: حال که ما بخواهیم از مدل توسعه چینی استفاده کنیم، به نظرم راه را اشتباه رفتهایم، گیریم چین بخواهد ۴۸۰ میلیارد دلار در ایران سرمایهگذاری کند، این سرمایهگذاری بسیار سخت خواهد بود و ما زیر سلطه اقتصادی و سیاسی چین خواهیم رفت، از سویی گفته میشود چندین هزار نفر از مامورین چینی نیز برای نظارت بر اجرای این قرارداد به ایران خواهند آمد برای تامین منافع این کشور، که این مسئله نیز عواقب و تبعات بسیاری را به دنبال دارد. این کارشناس مسائل بینالملل با تاکید بر اینکه چین در حال از دست دادن بازار ۷۵۰ میلیارد دلاری خود در آمریکا است، بیان داشت: با توجه به جنگ تجاری که بین این دو کشور وجود دارد، ترامپ در حال محدود کردن بازار چین در آمریکا است و این مسئله برای چینیها بسیار عواقب بدی را به دنبال داشته، بر همین اساس این کشور به دنبال بازارهای جدید است، که در این رابطه خاورمیانه یک گزینه مناسب برای چینیها به شمار میرود و ایران نیز با توجه به اوضاعی که با آن روبرو است، یک مقصد مناسب برای چینیها، بنابراین این کشور برای حفظ و تامین منافع خود به دنبال حضور بلندمدت در ایران است.وی با اشاره به اینکه انعقاد قرارداد همکاری بلندمدت بین ایران و چین از زمان احمدینژاد مطرح بوده است، اضافه کرد: تا زمانیکه ما در برخی از راهبردها و سیاستهای خود تجدید نظر نکنیم، هر نوع قرارداد همکاری بلند مدت و استراتژیک با کشورهایی نظیر چین برای ما ضرر و زیان به همراه دارد، بنابراین از نظر بنده انعقاد چنین قراردادی با چین منافع ایران را تامین نخواهد کرده و با آن مخالف هستم.
یك اقتصاددان هم با اشاره به اینکه از نظر اقتصادی قرارداد بلند مدت بین ایران و چین نمیتواند، معاملهای برد-برد برای طرفین باشد، اظهار داشت: با توجه به این که ما سه سال است که در تنگنای اقتصادی قرار داریم، به طور قطع شرایط یکسانی برای انعقاد قرارداد وجود ندارد، از سوی دیگر در چنین شرایطی چین نیز از وضعیت ما آگاه است و به طور قطع امتیازات بیشتری را نسبت به گذشته طلب کرده است.مرتضی افقه افزود: اگر این قرارداد در کوتاه مدت بسته میشد و تا زمانیکه ما در شرایط سختی داریم، به نفع ما بود، اما الان که این قرارداد مدتش ۲۵ سال است، نمیتوانیم بگوییم که ۱۰۰ درصد این قرارداد به نفع ما است، اینکه حال بگوییم، چون چین تنها از ما نفت میخرد، بعد ما بیایم چنین قراردادی با آنها ببندیم، به اعتقاد بنده چنین مسئلهای از نظر اقتصادی نمیتواند برای ما منافع زیادی را تامین کند. وی با اشاره به اینکه نفع این قرارداد برای ما فروش نفت به چین با دردسرهای کمتری است، گفت: اما در مقابل بازارهای ما پر میشود از کالاهای چینی آن هم نه کالای درجه یک، بلکه درجه سه یا چهار، از سویی گفته میشود چین میخواهد ۴۸۰ میلیارد دلار زیرساختهای مختلف ایران سرمایهگذاری کند و، چون کشور نیاز به سرمایهگذاری خارجی و جذب آن دارد، بنابراین این مسئله بهترین فرصت است، اما این تنها یک طرف قضیه است که نگاه میشود.
این استاد دانشگاه بیان داشت: در طرف دیگر ماجرا به واقع کشور ما دروازهای میشود برای کالاهای چینی و این میتواند برای اقتصاد ما مخاطراتی را داشته باشد، بعد هم اینکه منافع ما زمانی تامین میشود که در رقابت بین غرب و شرق بهترین امتیازات را دریافت کنیم، نه حال که به طور کامل به سمت شرق چرخش کردهایم، معلوم است که نمیتوانیم امتیازات و منافعی را که باید از آنها بگیریم، را به دست آوریم، از سوی دیگر اگر فرض را بگیریم که بستر محیا است برای صادرات کالا با چین، ما از نظر تولیدی و صنعتی آنقدر کشش نداریم که بخواهیم از بازاری مانند چین استفاده کنیم. وی اضافه کرد: چراکه در داخل آنقدر برای تولید و صادرات موانع و مشکلات بسیار زیادی وجود دارد که مانع از آن میشود تا صادرات به راحتی شکل بگیرد، از طرفی طی این سالها ما صادرات کالای صنعتی به چین نداشتهایم، بلکه بیشتر در زمینه محصولات کشاورزی و خشکبار مانند پسته و کالایی نظیر فرش فعال بودهایم، زمانی میتوان از برتری صادراتی به چین حرف زد که بتوان کالای صنعتی را در مقیاس انبوه به چین صادر کرد.
حمایت شورای نگهبان از قرارداد ایران و چین
سخنگوی شورای نگهبان گفت: همه موافقتنامهها و قراردادهای بینالمللی باید در مجلس و شورای نگهبان بررسی شود و درباره قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین هم همینطور خواهد شد.
عباسعلی کدخدایی افزود: به نظر من اصل قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین خوب بود و باید از آن حمایت کنیم و موضع دشمنان نشان میدهد که جمهوری اسلامی راه خود را درست رفته است. وی همچنین درباره رد اعتبارنامه تاجگردون و هجمههاي وارده در این زمینه به شورای نگهبان گفت: شورای نگهبان یک مرحله رسیدگی است و براساس قوانین بررسی انجام ميشود و رسیدگی به اعتبارنامه مرحله دیگری است. نمایندگان مجلس اعتبارنامهها را در مواردی که مسایل جدید دارند بررسی میکنند و فکر کنم نزدیک ۲۰ یا ۱۹ مورد هم قبلا داشتیم که مواردی که در شورا تایید شده ولی مجلس به اعتبارنامهها رای لازم نداده است.وی افزود: هجمهها مثل بقیه هجمههاست و برخی از سر نادانی و برخی از سر کینه توزی است و امیدواریم دوستان نادان به خود بیایند. شورای نگهبان همان شورای سال ۸۸ است و از ارای خود دفاع میکند. سخنگوی شورای نگهبان افزود: من به برخی از نمایندگان در جلسه هیات مرکزی رای منفی و مخالف دادم ولی ساختار ميگوید رای هیات مرکزی ملاک است. همه آرای شورای نگهبان مورد احترام خود من است و دوستان باید ملاحظات دیگر را داشته باشند و از شایعات پرهیز و اخبار را بررسی کنند و ببینند چه کسی خبر را میدهد و بعد اعلام نظر کنند. لازم نیست فرافکنی و به شورای نگهبان هجمه کنند.