جلال ساداتیان در پاسخ به این پرسش که روابط ایران و آمریکا با بر سرکار آمدن جو بایدن دچار چه تحولاتی خواهد شد، گفت: بایدن از ابتدای روزی که تبلیغات انتخاباتی خودش را شروع کرد، برخلاف ترامپ که سعی کرد هرآنچه که اوباما ساخته بود را نابود کند، اعلام کرد که تمام اقدامات دولت اوباما را احیا می‌کند، مثل رفع ممنوعیت سفر شهروندان کشورهای مسلمان از جمله ایران.وی ادامه داد: علاوه بر این نیز، بایدن همان طور که گفته بود عضویت آمریکا در پیمان آب و هوایی پاریس و نیز سازمان بهداشت جهانی را در دستور کارش قرار داد که در دوره ترامپ، آمریکا از آنها خارج شده بود. برجام هم یکی از همین معاهدات مهم جهانی است که بایدن در دوران تبلیغات انتخاباتی خودش اعلام کرده بود که قصد بازگشت به آن را دارد. سفیر اسبق ایران در انگلستان با بیان اینکه بازگشت آمریکا به برجام ملزومات و مقدماتی را نیازمند است، تصریح کرد: لازمه برگشت به برجام اول از همه لغو تحریم‌هاست. این تحریم‌های ضدایرانی به تدریج اتفاق افتادند و همین مساله رفته رفته منجر به ایجاد مشکلاتی شد و لذا شاید برداشت و لغو یکباره تحریم‌ها خیلی راحت نباشد. مضاف بر اینکه، زمزمه‌هایی مبنی بر آن وجود دارد که شاید آمریکا و غرب به دنبال اصلاحات و تجدیدنظر‌هایی نسبت به برجام باشند و مباحثی فراتر از آن را دنبال کنند که این مساله شاید بازگشت به برجام را سخت کند.
این کارشناس بین‌الملل با بیان اینکه اجمالا می‌توان به این نکته اشاره کرد که بایدن دنبال بازگشت به برجام و لغو تحریم‌هاست، اظهارکرد: البته برخی مسئولان و چهره‌ها در آمریکا معتقد هستند که ایران از تعهدات برجامی خودش عدول کرده است و حالا تهران باید به اجرای تعهدات خودش در قبال برجام برگردد و اروپاییان نیز به همین مساله اشاره می‌کنند. این در حالی است که مقامات ایران اعتقاد دیگری دارند – که به نظر من هم این موضع‌گیری درستی است- و تاکید بر این دارند که آمریکا ابتدا از برجام خارج شد و از تعهدات خودش عدول کرد و بعدا نیز اروپا تحت فشار دولت ترامپ تعهدات خودش را انجام نداد و بر همین اساس آنان هستند که باید در بازگشت به برجام پیشقدم شوند.وی افزود: زمانی که ترامپ از برجام خارج شد، اروپاییان طی بیانیه و مواضعی خواستار بازگشت آمریکا به برجام شدند، ولی در نهایت همین کشورها نیز با فشار دولت ترامپ تعهدات خودشان را اجرایی نکرده و ادامه ندادند. آن هم در شرایطی که این تعهدات در برجام لیست شده بود و موجود است. یکی از مهمترین تعهدات کشورهای اروپایی عضو ۱+۵ آن بود که آنان از ایران نفت خریداری کرده و در ادامه سایر کشورهای اروپایی را به خرید نفت از ایران تشویق کنند. تعهد مهم بعدی برجام لغو تمام تحریم‌های ایران بود.
ساداتیان ادامه داد: البته در ابتدای برجام اقداماتی از سوی طرف غربی انجام شد، ولی بعدا ما دیدیم که به دلیل فشار‌های آمریکا عملا اروپاییان در تعهدات خودشان تعلل کردند. برخی شرکت‌های اروپایی که برای همکاری به ایران آمده بودند بعد از مدتی ایران را ترک کردند. مثلا یکی از همکاری‌های بین ایران و اروپا بحث فروش هواپیما به ایران بود. این مساله در جریان سفر روحانی به فرانسه مطرح شد و حتی توافقاتی انجام گرفت، ولی در نهایت این مساله متوقف ماند.این دیپلمات سابق اظهار کرد: ایران در همان بازه زمانی یک ساله بعد از خروج آمریکا و تعلل اروپاییان چندین بار به ۱+۵ تذکر داد و خواستار انجام تعهدات برجامی آنان شد، ولی آنان به جای اجرای تعهدات خودشان پیشنهادات دیگری مانند اینستکس را مطرح کردند که از جانب ایران پذیرفته نشد تا بعدتر و طی ۵ مرحله ایران تعهدات خودش در قبال برجام را پلکانی کاهش بدهد. البته بعد از مرحله پنجم کاهش تعهدات ایران، اروپاییان به تهران تذکراتی داده و حتی اقدام به تهدید ایران کردند و در مقابل هم مقامات ایران اعلام کردند که اگر این تهدیدات ادامه پیدا کند از NPT خارج خواهند شد.سفیر اسبق ایران در انگلستان با اشاره به مواضع اخیر دولت بایدن برای بازگشت برجام، گفت: از زمانی که آمریکایی‌ها تمایل خودشان را برای بازگشت به برجام ابراز کردند، اروپاییان نیز موضع‌گیری خودشان را نسبت به برجام در پیش گرفته و نسبت به ادامه و احیای برجام ابراز امیدواری کردند.
این کارشناس بین‌الملل با بیان اینکه آمریکایی‌ها تمایل خودشان را برای بازگشت به برجام نشان دادند، گفت: بایدن با انتخاب چهره‌هایی مانند آنتونی بلینکن، وندی شرمن، جیک سالیوان و همین طور جان کری در تیم مشاوره‌ای و اجرایی خودش نشان داده که به بازگشت به برجام تمایل دارد. در مجموع باید گفت که در جزییات بازگشت به برجام مسائل مختلفی گمانه‌زنی می‌شود، ولی در کلیات باید گفت که اگر ایران چراغ سبز نشان بدهد، آمریکا نشان داده که برای بازگشت به برجام تمایل دارد و این اتفاق عملی خواهد بود.وی همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا ممکن است که بازگشت ایران و آمریکا به برجام پیش از انتخابات ۱۴۰۰ عملیاتی شود، تصریح کرد: واقعیت این است که دولت بعدی احتمالا متشکل از همین افرادی است که اکثریت مجلس را در دست دارند. آنان دوست دارند که دولت بعدی از خودشان باشد و از حالا نیز تبلیغات را برای نامزد‌های مطلوب خودشان شروع کرده‌اند. آنان امیدوار هستند که اگر اعتبار یا کردیتی از طریق برجام و مذاکره با آمریکا ایجاد می‌شود، این اعتبار و کردیت برای آنان باشد.ساداتیان افزود: آنان به خوبی می‌دانند که اگر روحانی و دولتش بتوانند دوباره برجام را موفق نشان بدهند، امکان موفقیت نامزد مطلوب آنان کمتر خواهد شد و چه بسا در انتخابات ۱۴۰۰ افرادی مثل ظریف و امثالهم پیروز انتخابات شود؛ لذا آنان تمایلی ندارند که این اتفاق تا قبل از انتخابات ۱۴۰۰ و در زمان دولت روحانی رخ بدهد و بر همین اساس به دنبال وقت‌کشی و مانع‌تراشی هستند. این در حالی است که معلوم نیست شرایط امروز و امکان بازگشت به برجام همچنان تا بعد از انتخابات ۱۴۰۰ پایدار بماند تا بعدا همین افراد بتوانند از این فرصت برای کاهش تنش‌های حداقلی بین ایران و آمریکا استفاده کنند.سفیر اسبق ایران در انگلستان خاطرنشان کرد: آنان فکر می‌کنند که همیشه این فرصت وجود دارد و یا حداقل اگر فرصت محدودی هم وجود دارد، نباید این فرصت به دولت کنونی واگذار شود. این درحالی است که منافع ملی ایجاب می‌کند از کوچکترین فرصت‌ها برای تامین منافع ملی استفاده شود. رهبری هم دقیقا بر همین مساله تاکید کردند که نباید حتی یک ساعت در تامین منافع ملی تاخیر ایجاد شود؛ لذا من اعتقاد دارم که در همین عمر چندماه دولت فرصت‌های خوبی برای بازگشت به برجام و بسیاری از اقدامات دیگر وجود دارد و ما باید از همه این فرصت‌ها استفاده کنیم.
فرانسه: باید راهی برای بازگشت به برجام بیابیم
آغاز رایزنی بایدن با شرکا درباره ایران
گروه سیاسی:
در جریان رقابت‌های انتخاباتی ۲۰۲۰ آمریکا بیشتر موضوعات مطرح در بحث‌های انتخاباتی مسایل ومشکلات داخلی بود؛ بحران کرونا و مرگ بیش از ۴۰۰ هزار آمریکایی طی کمتر از ۱ سال گذشته از آغاز همه‌گیری ویروس کرونا در این کشور و نیز بحران اقتصادی ناشی از آن برای میلیون‌ها خانوار متوسط به پایین آمریکا عمده‌ترین موضوعات مورد بحث در انتخابات اخیر بود و بر این اساس به احتمال فراوان وجه همت دولت جدید آمریکا نیز سروسامان دادن به همین موضوعات داخلی خواهد بود.
جو بایدن در جریان رقابت‌های انتخاباتی اخیر همواره دولت ترامپ را بابت نداشتن برنامه در برابر همه گیری ویروس کرونا و سهل انگاری در مقابله با همه گیری به باد انتقاد گرفت و حالا با روی کار آمدن بایدن انتظار می‌رود او هفته‌ها و ماه‌های نخست استقرار خود در کاخ سفید را با اولویت مقابله عاجل با بحران کرونا پشت سر بگذارد. از این رو پیش‌بینی می‌شد دولت بایدن عجله چندانی برای اولویت دادن به مسایل و پرونده‌های سیاست خارجی به ویژه موضوع بازگشت دوباره آمریکا به برجام نداشته باشد اما شواهد و تحرکات دیپلماتیک خلاف این پیش‌بینی را نشان می‌دهد.دولت بایدن در ۵ روزی که از استقرارش در کاخ سفید می‌گذرد دستکم با ۳ متحد عمده خود درباره ایران و پرونده برجام رایزنی کرده است و این موضوع نشان می‌دهد دولت بایدن و تیم سیاست خارجی و امنیتی اش موضوع برنامه هسته ای ایران و احیای برجام را از همین الان در دستور کار خود قرار داده است. طی روزهای گذشته بایدن با بوریس جانسون نخست‌وزیر بریتانیا و امانوئل ماکرون همتای فرانسوی خود گفت‌وگوی تلفنی داشته و در جریان مکالمه درباره ایران و برجام نیز رایزنی کرده است. علاوه بر آن مشاور امنیت ملی کابینه بایدن نیز با همتای اسراییلی خود گفت‌وگو و رایزنی کرده است.این رایزنی‌ها نشان از آن دارد که دولت بایدن خواهد کوشید یک موضع و صف واحد از خواسته‌ها و انتظارات را در برابر ایران تشکیل دهد. دولت بایدن در حال احیای محور دیپلماسی واحدی در برابر ایران با رهبری ایالات متحده آمریکاست؛ هرچند که پیش‌بینی می‌شود این محور بدون حضور دولت‌های چین و روسیه باشد اما حضور ۳ کشور اروپایی به عنوان نزدیک‌ترین متحدان اروپایی آمریکا در آن قطعی به نظر می‌رسد.
علاوه بر آن بایدن رابطه نزدیکی با اسراییل دارد و تعهدی بی‌چون و چرا نسبت به دولت تل آویو احساس می‌کند و از این رو انتظار می‌رود دولت جدید آمریکا بدون مشورت و در نظر گرفتن خواسته‌ها و انتظارات دولت تل آویو حرکت جدیدی در برابر ایران نکند؛ هر چند این انتظار نیز هست که دولت بایدن همانند دولت ترامپ غلام حلقه به گوش نتانیاهو هم نباشد و بکوشد در برخی موضوعات دیدگاه‌های خود را به تل آویو تحمیل کرده و حتی در برخی موضوعات همچون رابطه اسراییل با فلسطینی‌ها و موضوع شهرک سازی‌های غیرقانونی اسراییل در اراضی فلسطینی، دولت تل آویو را تحت فشار قرار دهد.از سوی دیگر برخی کشورهای عربی منطقه به ویژه عربستان سعودی، امارات متحده عربی و بحرین نیز از دولت جدید آمریکا انتظار دارند برای بازگشت به برجام خواسته‌ها و انتظارات آنها را نیز در نظر بگیرند و تنها به موضوع هسته ای بسنده نکرده و بکوشد پیش از احیای برجام در موضوعاتی چون برنامه موشکی ایران و سیاست‌های منطقه ای، از ایران به نفع کشورهای عربی امتیاز بگیرد. وزیر خارجه عربستان سعودی ۲ روز پیش در مصاحبه ای به صراحت این انتظار و خواسته دولت سعودی از دولت جدید آمریکا را اعلام کرد و گفت دولت بایدن باید کشورهای عربی منطقه به ویژه دولت سعودی را در جریان گفت‌وگوهای احتمالی خود با ایران برای احیای برجام دخیل کند؛ خواسته ای که انتظار می‌رود به شدت از سوی ایران رد شود.بایدن فرصت زیادی برای احیای برجام ندارد؛ به ویژه آنکه آفتاب دولت حسن روحانی رییس جمهوری میانه رو ایران به لب بام رسیده و از عمر دولت روحانی ۶ ماه بیشتر نمانده و دولت جدید آمریکا می‌داند اگر بخواهد برجام را احیا کند باید این کار را مادامی که معماران برجام در تهران در مسند‌های خود حضور دارند (روحانی و ظریف) انجام دهد وگرنه احتمال جدی آن است که دولت بعدی ایران از طیف و جنس اصلاح طلبی و یا حتی اعتدالی نباشد و احتمال به قدرت رسیدن اصول‌گرایان تندرو بسیار است. اما عجله برای نجات برجام ممکن است حتی تا حدود زیادی در سیاست داخلی ایران نیز تاثیر گذاشته و درانتخابات خرداد ماه سال آینده منجر به پیروزی یک نامزد اعتدالی و میانه رو شود و احیای برجام باعث ائتلاف بین اصول‌گرایان میانه رو و طیف‌های اعتدالی و اصلاح طلب جناح‌های سیاسی ایران شود و اصول‌گرایان تندرو بار دیگر در عرصه سیاست داخلی ایران در انزوا قرار گرفته و غول خفته آنها در چراغ جادو بیدار نشود.از این حیث احیای برجام با یک تیر دو نشان است؛ چون هم می‌تواند به وضعیت شکننده امنیتی در منطقه غرب آسیا سروسامان و نظم و نسقی دهد و هم می‌تواند با تاثیرگذاری در عرصه سیاست داخلی ایران، احتمال به قدرت رسیدن طیف‌های سیاسی تندرو را کاهش دهد. بایدن کمتر از ۶ ماه فرصت دارد تا تحریم‌ها را لغو کرده و برجام را احیا کند و به تعهدات آمریکا در چارچوب برجام بازگردد که بر اساس آن همه تحریم‌های مربوط به برنامه هسته ای ایران تعلیق شود و این گونه یک فضای تنفس برای اقتصاد ایران باز شود و امید بیشتری به جامعه ایرانی تزریق شود؛ در غیر این صورت و در صورتی که بخواهد دست - دست کند معلوم نیست ۳ سال و نیم باقی از عمر دولت خود را با چه دولتی در ایران سروکله بزند.
در همین حال روسای‌جمهوری آمریکا و فرانسه در یک گفت‌وگوی تلفنی درباره همکاری‌های دو جانبه از جمله برنامه هسته‌ای ایران با هم صحبت کردند.امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه برای تبریک شروع به کار جو بایدن، همتای آمریکایی‌اش با او تماس گرفته بود.در متنی که کاخ الیزه از رئوس صحبت‌های دو رئیس‌جمهوری منتشر کرده، آماده است که آنها درباره لزوم برقراری ثبات در خاورمیانه، به خصوص درباره برنامه هسته‌ای ایران و مسائل لبنان صحبت کردند.
با روی کار آمدن جو بایدن در آمریکا، به نظر می‌رسد که این کشور قصد دارد سیاست خود در قبال ایران را عوض کند. گروهی از کسانی که در دولت آقای بایدن صاحب مقام شده‌اند، از سیاستمدارانی هستند که پیشتر در دولت اوباما و درگیر توافق هسته‌ای با ایران بودند. وزیر خارجه فرانسه گفت: اعمال سیاست فشار حداکثری دولت دونالد ترامپ نتیجه عکس به همراه داشته است و ایران با دستیابی به سلاح هسته‌ای فاصله چندانی ندارد. ژان ایو لودریان با حضور در برنامه «پرسش‌های سیاسی» که از شبکه رادیویی «فرانس انتر» پخش شد، بار دیگر بر پیامدهای دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای تاکید کرد. وزیر خارجه فرانسه با ابراز تردید درباره موثر بودن تحریم‌های دولت پیشین آمریکا بر اهداف هسته‌ای ایران گفت: «موقعیت بسیار خطرناکی است: دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای پیامدهای ژئواستراتژیک قابل توجهی رقم خواهد زد». لودریان افزود: «ما در موقعیتی عکس آن‌چه می‌خواستیم، قرار داریم. ترامپ می‌خواست با فشار حداکثری مانع دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شود، اما واقعیت این است که جمهوری اسلامی فاصله چندانی با دستیابی به اهدافش ندارد».وزیر خارجه فرانسه تاکید کرد: «باید راهی برای بازگشت به توافق هسته‌ای وین (برجام) بیابیم». این در حالی است که اخیرا جدال توییتری وزیر خارجه ایران و همتای فرانسوی‌اش خبر ساز شده است. محمدجواد ظریف اظهارات وزیر خارجه فرانسه را که ایران با ساخت سلاح‌های هسته‌ای فاصله چندانی ندارد یاوهگویی پوچ خواند. ظریف در توئیتر با اشاره به سمت قبلی لوردیان نوشت: همکار عزیز، شروع کار شما در دولت با فروش سلاح به جنایتکاران جنگی عربستان بود. از یاوهگویی پوچ درباره ایران خودداری کنید. طبق آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که آذرماه منتشر شد، ذخیره اورانیوم ایران ۱۲ برابر حد مجاز برآورد شده است.ایران می‌گوید به محض اینکه آمریکا تحریم‌ها را لغو کند تعهدهای برجامی‌اش را دوباره رعایت خواهد کرد.برخی مقام‌های دولت جدید آمریکا اشاره کرده‌اند که با نقض برجام و فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران مثل برنامه موشکی، بازگشت به توافق هسته‌ای آسان نخواهد بود.
در همین خصوص یک کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه بازگشت آمریکا به برجام مهم نیست، اجرای تعهدات در قالب قطعنامه ۲۲۳۱ مهم تر است، گفت: بایدن تابع خط و مشی سیاسی در آمریکا است که در پی حل اختلافات با سایر کشورها هستند و آن را از طریق دیپلماسی دنبال می کنند. اگر برجام موفق شود این رویه را ادامه می دهیم.عماد آبشناس گفت: اگر به اسامی تیم بایدن نگاه کنیم می بینیم که همه آن ها افرادی هستند که قبلا در گفت وگوهای هسته ای چه به صورت مستقیم، چه غیرمستقیم با ایران مشارکت داشتند. حتی بایدن به پدرخوانده توافق هسته ای در آمریکا هم شناخته می شود. وی تصریح کرد: همان اندازه که ماجرای توافق هسته ای امروزه برای دولت آقای روحانی یک دستاورد به شمار می رود برای بایدن و تیم اش هم به نوعی دستاورد است و تمایل دارند که برجام دوباره از سر گرفته شود البته نه به این معنا که به ایران تمایل دارند بلکه بایدن تابع خط و مشی سیاسی در آمریکا است.