طولانی شدن مذاکرات هستهای و عدم احیای برجام تا امروز بیش از آنکه افق آینده کشور را برای شهروندان ایران روشن ترسیم کند، اقتصاد کشور را دستخوش نوسانات دنبالهدار کرده است.
برخلاف دیدگاه برخی از کارشناسان و مدیران دولتی که دائم از تاثیر نداشتن احیای برجام در اقتصاد و بخشهای دیگر سخن میگویند و گمان میکنند میتوان در دنیای امروز و بدون توجه به سایر فعل و انفعالات جهانی به صورت جزیرهای عمل کرد و کارنامه اقتصادی موفقی نیز داشت، تجربه سالهای گذشته پیشروی مخاطبان است. آمارها دقیقا خلاف گفتههای این کارشناسان و مردان همیشه مدیر را منعکس میکنند. نه تنها برجام تاثیر مثبتی را در اقتصاد کلان داشته است، بلکه باعث شکل گیری اعتماد بینالمللی و امکان حضور شرکتهای خارجی و سرمایه گذاری آنان در کشورمان شده است، شرکتهایی که پس از خروج آمریکا از برجام و تصویب تحریمهای جدید از ایران کوچ کردند و حتی دفاتر نمایندگی خود را نیز تعطیل کردند.
با روی کار آمدن دولت حسن روحانی نرخ دلار ۳۱۸۵ تومان بود. قیمت دلار با انجام شدن توافق ژنو و لوزان که در فاصله دو سال شکل گرفت اندکی کاهش پیدا کرد، با این حال قیمت دلار با کمترین نوسانات در بازار آزاد مبادله میشد. چرا که پس از استقرار دولت یازدهم و شکل گرفتن گفتمان مذاکره و رسیدن به نتیجهای مشخص، امکان فروش نفت ایران، واردات کالاهای اساسی، برداشته شدن موانع سرمایهگذاری شرکتهای خارجی و...فراهم شده بود. به عبارتی، با فروش نفت و کسب درآمدهای نفتی، تقاضای بازار پاسخ داده میشد. ۱۸ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۷ آمریکا از برجام خارج شد، با فاصلهای کمتر از دو هفته قیمت دلار از کانال ۴ هزار تومان بیش از پنجاه درصد افزایش یافت و قیمت دلار در بازار آزاد به ۶۸۰۰ تومان رسید. به عبارتی دیگر، آمارهای اقتصادی به ما میگویند از زمان خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریمهای بیشتر خصوصا در صنایع فولادی و تلاش آمریکا برای فعالسازی مکانیزم ماشه در شورای امنیت سازمان ملل، در کمتر از یک سال، نرخ دلار ابتدا به ۱۵۶۰۰ تومان و پس از آن در شهریورماه سال ۱۳۹۹ بیش از ۲۶ هزار تومان شد. اگر موضوعاتی از قبیل شیوع ویروس کرونا، فشار بیشتر به کسب و کارهای شخصی، افزایش آمار بیکاری و بیکاری بیش از یک میلیون و پانصد هزار نفر را در همان سال در نظر بگیریم (با توجه به آمارهای منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران)، متوجه میشویم پس از اعمال تحریمها فنر نقدینگی به دلیل کاهش ورود ارز به داخل کشور رها شد، تورم افسار گسیخته دامن کشور را رها نکرد و فشار اقتصادی مضاعفی به مردم وارد آمد.
به هر حال، مردادماه سال ۱۴۰۰ دولت ابراهیم رئیسی مستقر شد، در همان زمان قیمت دلار ۲۵۰۰۰ تومان بود. بیش از یک سال از استقرار دولت و انجام مذاکرات مبتنی بر احیای برجام میگذرد. در این مدت دولت به دلایل مختلف از جمله کاهش درآمدهای نفتی راههای مختلفی را برای اداره کردن اقتصاد تجربه کرده است. از جمله آزادسازی قیمت برخی کالاهای اساسی، کنترل بیشتر به توزیع آرد و فروش نان، اعمال محدودیت در مقدار سوختگیری خودروهای شخصی و شنیدن زمزمههای گران شدن قیمت بنزین و...با این حال امکان مهار تورم در یک بخش از اقتصاد وجود ندارد، چرا که با تمام تلاشهای دولت شاهد گرانتر شدن زمین، مسکن، نرخ اجاره بها، افزایش قیمت مرغ و گوشت قرمز و آبزیان و...بودهایم. در نهایت، طی یک سال گذشته و با توجه به اخباری که درباره برجام، ارسال و دریافت پیامها و موضعگیریهای ایران و آمریکا در فضای رسانهها منتشر شده است، نرخ دلار به بالای ۳۰ هزار تومان قرار گرفته است. آنچه از این وضعیت میتوان فهمید افزایش و کاهش نرخ دلار پس از نشر خبرهای مربوط به برجام و احیای آن است.