در حالی که تجارت خارجی ایران در سال ۱۴۰۳ با رشد اسمی همراه بود، اما در نهایت تراز تجاری کشور روی شاخص منفی ۱۴.۵ میلیارد دلار ایستاد و ۸۲ درصد صادرات ایران به هفت کشور محدود شد.در کنار تشدید تحریم‌های بین‌المللی علیه کشور، قرار گرفتن نام ایران در فهرست سیاه FATF نیز به عاملی تعیین‌کننده در محدودسازی ظرفیت‌های تجارت خارجی تبدیل شده است. عاملی که فعالان بخش خصوصی از آن به عنوان یکی از پرهزینه‌ترین موانع در مسیر مبادلات مالی و کالایی یاد می‌کنند.
عامل اصلی از دست رفتن فرصت‌های تجارت خارجی
مرتضی کوهنورد، عضو کمیسیون مدیریت واردات اتاق بازرگانی ایران، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز درباره تأثیر نبود تعامل رسمی ایران با FATF بر تجارت خارجی توضیح داد: در غیاب این ارتباط، انجام تعاملات مالی ایران با سایر کشور‌ها دچار مشکل شده و به همین دلیل، تجار و فعالان این حوزه مجبورند برای انجام مبادلات تجاری و نقل‌وانتقال پول مسیر طولانی‌تری طی کنند. در چنین شرایطی، درآمد، سود و ارزش‌افزوده کاهش پیدا می‌کند.این جریان تا جایی ادامه می‌یابد که به دلیل عدم برقراری ارتباط و امکان جابه‌جایی پول، بسیاری از فرصت‌های تجارت خارجی از دست می‌روند. تمام این مشکلات باعث می‌شوند حجم فعالیت تجاری ایران کاهش پیدا کند.کوهنورد با اشاره به موانع تجار به دلیل قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF گفت: یکی از موانع اصلی این است که هزینه این تحریم‌ها را باید فعالان اقتصادی بپردازند. از طرفی، تمایل کشورهای خارجی به تجارت با ایران کاهش پیدا می‌کند و حتی در بسیاری از موارد، تجار برای انجام فعالیت تجاری باید از کشور ثالث استفاده کنند که تمام این موارد کاهش فرصت‌ها و افزایش هزینه‌ها را به دنبال دارند.وی درباره تأثیر رفع محدودیت‌های ناشی از FATF افزود: زمانی که محدودیتها برداشته شوند، امکان تعامل بیشتر فراهم می‌شود. قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF فقط به تجارت خارجی آسیب نمی‌زند.به دلیل این محدودیتها، ایران نمی‌تواند دانش فنی و تکنولوژی روز را وارد کند. رفع این محدودیتها به ورود علم و تکنولوژی و حتی توسعه اقتصاد کمک می‌کند.
پرخطر بودن تجار آن کشور است
حسن فروزان‌فرد، نایب‌رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری و تأمین مالی اتاق بازرگانی ایران، درباره قرار نداشتن ایران در چارچوب FATF و تأثیر آن بر تجارت خارجی توضیح داد: نپذیرفتن FATF مشکلات زیادی برای تجارت خارجی حتی در زمینه واردات کالاهایی نظیر دارو که مشمول تحریم نمی‌شوند، ایجاد می‌کند. علاوه بر این، تمام ایرانی‌ها و همین‌طور تجار به دلیل داشتن پاسپورت ایرانی، در انجام تعاملات بانکی به مشکل برمی‌خورند.به عنوان مثال، نمی‌‌توانند خارج از ایران حساب بانکی داشته باشند و با حساب بانکی خود فعالیت تجاری انجام دهند. علاوه بر این، در داخل هم به همین دلیل، تجار برای تعامل با نظام بانکی بین‌المللی محدودیت دارند.امروزه قرار نداشتن در چارچوب FATF، به معنای پرخطر بودن و پرریسک بودن دارندگان پاسپورت آن کشور است، بنابراین با وجود تمام ویژگی‌های مثبت تجار و فعالان اقتصادی ایرانی، در جامعه بین‌المللی این افراد به عنوان افراد پرخطر و فعال در حوزه پولشویی، حمایت از تروریسم و...شناخته می‌شوند.
تجار با چه مشکلاتی روبه‌رو هستند؟
این فعال بخش خصوصی با اشاره به مشکلات تجار و فعالان اقتصادی به دلیل قرار داشتن ایران در لیست سیاه FATF افزود: فعالان اقتصادی ایرانی هم در داخل کشور و هم در خارج از کشور، زمینه استفاده از خدمات پایه‌ای تجارت خارجی نظیر تعاملات بانکی، حمل‌ونقل، انتقال پول، امکان استفاده از اعتبارنامه بانکی (LC) را ندارند که این امر مشکلات زیادی برای انجام تجارت خارجی ایجاد کرده است.با عضویت در FATF تمام مشکلات حوزه تجارت خارجی برطرف نمی‌شود؛ اما اولین گام برای رفع مشکلات این حوزه، همین گام است. اگر این قدم و قدم‌های بعدی به‌درستی برداشته شوند، می‌توان امیدوار بود که فعالان اقتصادی بتوانند از حداقل امکانات نظیر تجارت، کسب‌و‌کار، سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه‌گذار استفاده کنند.
وی درباره تأثیر عضویت در FATF بر کاهش هزینه مبادلات تجاری ایران با سایر کشور‌ها اظهار کرد: پذیرش FATF، قسمتی از یک پازل است که باید تکمیل شود تا زمینه برقراری ارتباطات تجاری و بانکی مساعد و مستقیم فراهم شود. اگر این زمینه‌ها فراهم شوند، قطعاً هزینه‌های تجارت خارجی کاهش می‌یابد.در حال حاضر به دلیل نبود ارتباطات مستقیم، ابتدا باید کالا به مقصدی غیر از مقصد اصلی بارگیری شود و سپس با تغییر اسناد تجاری، کالا به مقصد اصلی برسد. همچنین دریافت پول هم یکی از مشکلات اصلی فعالان اقتصادی است و صادرکننده نمی‌تواند پول خود را به طور مستقیم از خریدار دریافت کند. تمام این موارد باعث تولید هزینه اضافه در تجارت خارجی می‌شود. پذیرش FATF به معنای پا گذاشتن در مسیر شفافیت، اصلاح تعاملات بانکی است که می‌تواند باعث بهبود وضعیت کشور شود.فروزان‌فرد در پاسخ به این پرسش که پیوستن ایران به FATF تا چه حد می‌تواند وضعیت تجارت خارجی را در کوتاه‌مدت و بلندمدت بهبود ببخشد تصریح کرد: ایران عملاً FATF را پذیرفته و حتی در برخی موارد از کشورهایی که FATF را به صورت رسمی پذیرفته‌اند، عملکرد بهتری دارد. شفافیت در حساب‌های بانکی، مبارزه با پولشویی و... از موضوعاتی هستند که قوانین آن در سطح ملی در کشور در حال اجراست، بنابراین چارچوب FATF در داخل کشور رعایت می‌شود.