مساله‌ای که تعدادی از استان‌های کشور نیز اکنون ماه‌هاست با آن دست به گریبان هستند و کافی است پای روایت برخی از ساکنان استان‌هایی چون گیلان و مازندران بنشینید تا برایتان بگویند جز مدت زمان کوتاهی در فرودین و نوروز تقریبا هیچ روزی را از زمستان تاکنون بدون قطعی برق نگذرانده‌اند و این مساله حالا و تقریبا از ابتدای اردیبهشت گریبان گیر ساکنان استان‌های دیگری چون گلستان، اردبیل و ارومیه نیز شده است.در همین حال، اما شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ بالاخره اعلام کرده که خاموشی‌ها در شهر تهران نیز آغاز شده است.
این اعلام، اما در شرایطی بوده که از هفته‌ها پیش، قطعی‌های مکرر و بی‌برنامه برق در شهرستان‌های استان تهران، شهروندان را با اختلال شدید در زندگی روزمره مواجه کرده بود. با این حال، شرکت برق تهران تا پیش از افزایش اعتراضات عمومی، سکوت کرده بود و تنها پس از بالا گرفتن انتقادها، به شکل رسمی خبر از خاموشی در پایتخت داده است.
البته این اعلام خاموشی در حالی است که برخی از این شهرستان‌ها حتی از قطع آب نیز در شهر‌های خود گلایه دارند.در همین حال، در اطلاعیه شرکت توزیع نیروی برق تهران از مردم خواسته شده تا با صرفه‌جویی حداکثری، این شرکت را در تأمین عادلانه انرژی یاری کنند. این در حالی است که مسئولیت وضعیت موجود بیش از آن که متوجه مردم باشد، به سوءمدیریت مزمن و ساختار معیوب توزیع انرژی در کشور است که بازمی‌گردد.
تبعیض در سهم شهروندان از برق
تقریبا دیگر نه فقط ساکنان شهرستان‌هایی نظیر ورامین، پیشوا، پردیس، رباط‌کریم و فشافویه از قطعی برق به فریاد آمده‌اند که اعتراض حتی به نمایندگان مجلس نیز رسیده است. چنان چه اکنون شهروندان این شهر‌های استان تهران از قطع برق‌های مکرر در سه نوبت صبح، عصر و شب خبر داده‌اند؛ آن‌هم بدون هرگونه اطلاع قبلی یا تطابق با جدول‌های رسمی.خاموشی‌هایی که بعضاً تا ۸ساعت در روز ادامه یافته‌اند و خساراتی جدی به کشاورزی، آموزش، کسب‌وکار‌های کوچک و حتی سلامت عمومی وارد کرده‌اند.چنانچه به گزارش مهر، در فشافویه، ساکنان می‌گویند قطعی برق گاه چندین بار در روز رخ می‌دهد و هیچ نظمی در اجرای آن وجود ندارد. در شهر پردیس، والدین از تحصیل فرزندانشان در گرمای بدون تهویه و نبود برق گلایه دارند. با این حال، مناطق مرکزی تهران تا همین اواخر، از هرگونه خاموشی معاف بودند.
این خاموشی‌ها که گاه بدون اطلاع قبلی و فراتر از زمان‌بندی اعلام‌شده رخ می‌دهند، نه‌تنها نارضایتی عمومی را برانگیخته، بلکه به کسب‌وکارها، کشاورزی و حتی آموزش آسیب جدی وارد کرده است، در حالی که برخی مناطق پایتخت از این خاموشی‌ها مصون مانده‌اند، ساکنان شهرستان‌های اطراف از آنچه «تبعیض در توزیع برق» می‌خوانند به شدت انتقاد دارند.قطع برق نیز چنان در ورامین، پیشوا و قرچک مکرر بوده که علی خزایی، نماینده مجلس، با لحنی تند از وزیر نیرو خواسته است که به مردم توضیح دهد چرا برق خانه‌ها، مزارع کشاورزی و حتی مدارس قطع می‌شود.
علیرضا عباسی، نماینده کرج، فردیس و اشتهارد در مجلس نیز در مورد قطعی چهارساعته برق گفته است: این مشکل تنها مربوط به البرز نیست و سراسر کشور به همین صورت است. این نماینده مجلس هم چنین افزود: خاموشی‌ها پیش‌تر طبق جدول زمانی مشخص انجام می‌شدند، اکنون به دلیل شروع زودهنگام گرما، به‌غیر از ساعات برنامه‌ریزی‌شده، برق به طور برنامه‌ریزی‌نشده هم قطع می‌شود.
وضعیت پیچیده خاموشی تهران و شهرستان‌های استان تهران
بر اساس اطلاعات رسمی سهمیه خاموشی برای شهر تهران ۵۰ مگاوات است که آن نیز عمدتاً به صنایع کوچک اختصاص دارد؛ اما در مقابل سهم شهرستان‌های استان تهران ۲۰۰ مگاوات خاموشی تحمیلی است؛ که آن‌هم شامل منازل مسکونی، کشاورزی و صنایع می‌شود و همین روند باعث شده بسیاری از ناظران این نسبت چهار برابری در اعمال خاموشی، بدون توجه به جمعیت و نیاز‌های مناطق را نشان‌دهنده تبعیض ساختاری در مدیریت انرژی می‌دانند.در این بین، اما مشکل تنها در خاموشی نیست؛ بلکه باید آن را در نبود هماهنگی و ضعف مدیریت شبکه برق جست‌و‌جو کرد. در برخی مناطق، عملکرد رله‌های فرکانسی در پست‌های فوق توزیع باعث خاموشی‌های خودکار و گسترده شده که خارج از سهمیه رسمی هستند و این نشان می‌دهد که در کنار بحران تأمین، یک بحران عمیق در نگهداری، نوسازی و هماهنگی فنی نیز وجود دارد. با این حال، بسیاری از مسئولان محلی در پاسخ به شهروندان گفته‌اند که نقش تصمیم‌گیری در این‌باره در اختیار مقامات بالادستی است. در همین حال، اما عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو پیش‌تر در واکنش به انتقادات نسبت به خاموشی‌های مکرر، به ناترازی در ابتدای فعالیت دولت اشاره کرده و گفته بود: «ما در ابتدای دولت با ناترازی تولید و مصرف برق مواجه بودیم، اما اکنون با برنامه‌ریزی‌ها، خاموشی‌ها را کاهش داده‌ایم و شبکه برق در وضعیت باثبات‌تری قرار دارد.»این در حالی است که واقعیت میدانی در استان تهران، حکایت از افزایش و بی‌نظمی در خاموشی‌ها دارد.
اما با توجه به شواهد فعلی و روند سال‌های اخیر، تابستان ۱۴۰۴ در ایران به احتمال زیاد با شدیدترین بحران برق طی یک دهه اخیر مواجه خواهد بود، مگر آن که سیاست‌گذاری و اجرای راهکار‌ها به‌طور جدی و فوری تغییر کند. چنان چه حتی یکی از کارشناسان این حوزه به مهر گفته بود که «ناترازی ساختاری در تولید و مصرف برق، سوءمدیریت و نبود سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر از عوامل اصلی این بحران است. فرسودگی تجهیزات، تحریم‌ها، افزایش مصرف و بی‌توجهی به مناطق غیرمرکزی، به تشدید این وضعیت دامن زده‌اند.»برآورد‌ها نشان می‌دهد که در صورت ادامه روند فعلی، تا سال ۱۴۱۰ ناترازی برق به ۳۲ تا ۶۱ هزار مگاوات خواهد رسید؛ به‌عبارتی، یک‌سوم کشور ممکن است در آینده‌ای نه‌چندان دور، بی‌برق بماند.
پیش‌بینی بحران برق تابستان
در این بین، اما بحران برق در تابستان سختی که می‌رسد ابعاد مختلفی خواهد داشت. از جمله مهم‌ترین این ابعاد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. افزایش ناترازی
طبق گزارش رسمی، پیش‌بینی می‌شود ناترازی برق در تابستان ۱۴۰۴ به بیش از ۲۳ هزار مگاوات برسد؛ یعنی حدود یک‌سوم کل نیاز برق کشور. اگر تولید افزایش نیابد یا مصرف کاهش پیدا نکند، این عدد به معنای خاموشی‌های گسترده روزانه در سراسر کشور خواهد بود.
۲. وضعیت نامطلوب زیرساخت‌ها
با توجه به فشار بیشتر در گرمای تابستان، فرسودگی شبکه توزیع و نیروگاه‌های حرارتی قدیمی، باعث افزایش تلفات و کاهش تولید مؤثر می‌شود. پروژه‌های ساخت نیروگاه یا انرژی تجدیدپذیر به دلیل مشکلات بودجه‌ای، به‌کندی پیش می‌روند.
۳. رشد مصرف غیرقابل کنترل
مصرف برق در ایران تقریباً سه برابر میانگین جهانی است و بخشی از آن به دلیل نبود جایگزین برای این بخش است. چنان چه صنعت، کشاورزی، خانگی و به‌ویژه استفاده از وسایل سرمایشی در تابستان، فشار زیادی به شبکه وارد می‌کنند. در کنار آن، استخراج رمزارز (قانونی و غیرقانونی) نیز نقش دارد. مجموع این عوامل می‌تواند کشور را دچار بحران جدی کند.