ارز ترجیحی در سالهای گذشته ابزاری برای کنترل قیمت کالاهای اساسی و دارو محسوب میشد، اما انتقادهای زیادی درباره پیامدهای آن از جمله از ایجاد رانت و فساد در واردات و ناکامی در رساندن یارانه پنهان به مصرفکننده نهایی، مطرح شده است. تجارب گذشته نشان داده هر بار ارز ترجیحی حذف یا تغییر کرده، قیمت کالاهای اساسی مانند نان، روغن، مرغ، دارو و نهادههای دامی با جهش قابل توجهی روبهرو شده است. کارشناسان بارها هشدار دادهاند که حذف ناگهانی این سیاست بدون برنامههای جبرانی میتواند فشار تورمی سنگینی بر خانوارها به خصوص اقشار حقوق بگیر از جمله کارگران و بازنشستگان وارد کند و شکاف طبقاتی را عمیقتر سازد. علیرغم همه این اظهارات و ادعاها، دولت و بانک مرکزی در مواضع رسمی خود تأکید کردهاند که فعلا تصمیمی برای حذف ارز ترجیحی گرفته نشده است. سخنگوی دولت نیز اعلام کرده در فرآیند تدوین بودجه، مباحث کارشناسی مختلف مطرح میشود، اما سیاست تخصیص ارز ترجیحی به کالاهای اساسی و دارو همچنان ادامه دارد. اگر خط بودجه خانوار را ثابت و قیمت کالا و خدمات را افزایش دهید، طبیعی است که میزان مصرف کالا هم به لحاظ تعداد و هم به لحاظ حجم، کاهش پیدا میکند و برخی از کالاها اساسا دیگر قابلیت خرید ندارند؛ بنابراین قدرت خرید متمرکز میشود روی کالاهایی که آنها هم قیمتشان افزایش پیدا کرده ولی میتوانند جایگزین کالای حذف شده باشند. به همان نسبت احتمالا متوسط مصرف پروتئین و لبنیات از میزان فعلی هم کاهش پیدا میکند. کارشناسان از مضرات حذف ارز ترجیحی بسیار گفته اند؛ تبعات حذف لبنیات و پروتئین از سفره خانوارها میتواند آثار ناهنجاری را در سلامت نیروی انسانی که در آینده باید کشور را اداره کند، داشته باشد. کاهش مصرف برخی از موادغذایی میتواند در رشد و ایجاد بیماریهای مزمن دخالت کند و این پیامد قابل جبران نیست. وقتی زمان طلایی رشد کودکان و نوجوانان را از دست بدهید، دیگر نمیتوانید در سنین بالا با مکملهای غذایی جبران کنید. این سوء تغذیهها میتواند سلامت جامعه را به مخاطره بیاندازد. همچنین بیماریهایی به دلیل سوء تغذیه در انسانها خود را نشان میدهد که میتواند هزینه درمان و سلامت کشور را افزایش دهد. از این رو باید انتظار داشت که طبقات فقیر جامعه بیشتر شوند. وقتی به گذشته نگاه کنید، خواهید دید که بارها و بارها این تغییرات و شوکهای قیمتی به جامعه وارد شده و اثرش همین وضعیت فعلی است. هرکجا شدت شوکهای قیمتی بیشتر بوده، شتاب ایجاد فقر هم بیشتر شده است.