استمرار ریزش شاخص بورس و بسیاری از سهم های بازار در روزهای اخیر بسیاری از فعالان این بازار که وعده و وعیدهای مسئولان دولتی اعتماد کرده بودند را متعجب و نگران کرده است؛ همان هایی که تصور می کردند وقتی رئیس دفتر رئیس جمهور در صدا و سیمای ملی حاضر شده و با اعتماد به نفس قابل تأملی وعده می دهد که بازار برخواهد گشت، یقیناً این اتفاق رخ خواهد داد.
محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهور در گفتگوی ویژه خبری در تاریخ ۲ شهریور ۱۳۹۹ در سیمای ملی گفت: شاخص بورس بین ۱,۶۰۰,۰۰۰ تا ۱,۷۰۰,۰۰۰ واحد اصلاح و سپس به روند طبیعی خود ادامه می‌دهد.
واعظی در این گفت و گوی تلویزیونی تصریح کرد: ما به مردم این اطمینان را می دهیم که مسئولان به ویژه آقای دژپسند – وزیر امور اقتصاد و دارایی نهایت تلاش خود را برای تأمین امنیت بورس انجام خواهند داد و ان شالله بورس به فضایی بدل خواهد شد که مردم با خیال راحت سرمایه خود را آنجا ببرند و از آن سود بگیرند.
اگرچه پس از این گفته ها، بورس تهران چند روز کوتاهی دوباره مثبت شد، اما بلافاصله روندی منفی و ریزشی به خود گرفت و به سمت حمایت یک میلیون و ۶۰۰ سقوط کرد.این روند ریزشی در حالی بود که برخی به استناد گفته های مسئولان دولتی به ویژه آقای واعظی امیدوار بودند شاخص کل از عدد حمایتی یک میلیون و ۶۰۰ پایین تر نرود و روند صعودی خود را دوباره آغاز کند.
با این همه دیروز، فعالان بازار سرمایه شاهد این بودند که شاخص کل از حمایت یک میلیون ۶۰۰ هزارتایی نیز پایین تر رفت و روی عدد یک میلیون و ۵۷۰ هزار واحد ایستاد؛ اتفاقی که به نظر می رسد منجر به استمرار ریزش شاخص تا عددهای به مراتب پایین تر را نیز به همراه داشته باشد. این موضوع حالا جدا از اینکه بسیاری را عصبانی و نگران از ضررهای تحمیل شده کرده است، همچنین برای بسیاری دست مایه طنز شده تا بیان کنند که بورس تهران با شاخص واعظی نیز خداحافظی کرده است و یک بار دیگر وعده یک مسئول دولتی نه تنها محقق نشده، بلکه خلافش محقق شده است. اما چرا این رخ داد را در بازار بورس شاهد بودیم؟ و آینده این بازار چگونه خواهد بود؟
یک مدرس دانشگاه و فعال بازار سرمایه در همین رابطه، گفت: مسئله بزرگ کنونی که در بازار رخ داده است و بخش عمده ای از علت اینکه شاخص ریزش داشت و به زیر یک میلیون و ۶۰۰ هزار واحد رسید، به رفتار حقوقی ها بازار بر می گردد.
دکتر علیرضا قارداشی افزود: وقتی علی رغم وعده مسئولان حقوقی ها از سهم حمایت نمی کنند و در این روزهای پر التهاب باز هم اقدام به فروش سهم می کنند، نمی توان انتظار دیگری از بازار داشت. این رویه صحبت های آقای واعظی و دیگر مسئولان دولتی را نیز زیر سئوال می برد و این پرسش را ایجاد می کند که چرا مسئولان از طریق حقوقی ها از بازار حمایت نکردند و اتفاقاً بر عکس بر حجم فروش ها افزودند؟به طور مثال در سهم فملی دیدیم که در برخی روزها حقوقی این سهم ۱۵۰ تا ۱۶۰ میلیون سهم به فروش رساند. سهم های دیگر مثل فولاد، خودرو، بانکی و… نیز چنین رویه ای را با عددهایی کمتر و یا بیشتر در پیش گرفته بودند و اعداد بزرگ و سنگینی را در مجموع به فروش رساندند.وی ادامه داد: وقتی حقوقی ها سخن از حمایت زدند ولی آن حمایتی که بازار نیاز داشت را انجام ندادند و خریدهای محدود خود را نیز بلافاصله با ۱۰ درصد بیشتر به فروش رساندند، ترسی در بازار ایجاد شد. خیلی از سهام داران دیدند که روند بازار معقول نیست و پایانی ها افت کرد.آنچه اکنون شاهد هستیم نیز تابع همان روند آشفته ای است که حقوقی ها ایجاد کردند و اکنون نیز بازارگردانان در سهم های کوچک در صف فروش می روند تا معاملات انجام نشود، قیمت پایانی بالا نیاید و در نهایت شاخص افت کند.
وی اضافه کرد: به نظر می رسد مسئولانی مثل واعظی برای اظهار نظر از اعداد رند استفاده کردند که احتمالا افراد تکنیکالیستی به آنها این را گفته بودند که البته بدون تحلیل منطقی نیز نبوده است، ولی به هر حال آنچه تصور نمی شد، رخ داد.
قارداشی در مورد افق آتی بورس گفت: به نظر من به دلیل افزایش نرخ دلار و محصولات بسیاری از شرکت ها مثل مس، فولاد، اتیلن، اوره، پلی اتیلن و… همه در حال افزایش هستند. به همین دلیل من تصور می کنم افق آتی بورس به دلیل شناسایی سودهای خیلی زیاد در شرکت ها مثبت و امیدوار کننده خواهد بود. از این جهت به نظرم سهم های دارای پتانسیل و بنیاد خیلی خوب روند صعودی و آینده خوبی دارند، اما این مهم نیازمند دور شدن فضای ترس و التهاب کنونی در بازار است که باید ببینیم چه زمانی رخ خواهد داد.
به هر صورت آنچه مورد اشاره قرار گرفت، بخشی از حال و روز این روزهای بورس تهران است که به زعم بسیاری دچار یک بحران بزرگ شده و به زعم برخی دیگر فرصتی برای خرید سهم های ارزنده است.اینجا آنچه قابل تأمل و شایسته نقد است، عدم تحقق وعده افرادی مثل مسئول دفتر رئیس جمهور و نیز رفتار دو گانه حقوقی سهم های شاخص ساز است که بر التهاب بازار دمیده و نگرانی ها را افزایش داده است؛ التهاب و ترسی که برخی فعالان بازار سرمایه را نا امید از کسب سود ترغیب کرده تا داشته های خود را نقد کنند و در بازارهای دیگری چون مسکن، خودرو و یا ارز سرمایه گذاری کنند.
قیمت‌های و عددهای غیرواقعی
محمدرضا پورابراهیمی، عضو شورای عالی بورس و رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس ایران درباره وضعیت اخیر بورس می‌گوید: نگرانی جدی در دستکاری بازار سرمایه داریم. متاسفانه گزارش‌هایی داریم که برخی شرکت‌ها سهام غیرواقعی اعلام کرده و قیمت‌سازی می‌کنند که بیشتر این اتفاق نیز امروز در فضای مجازی رخ داده و شاهد هستیم قیمت سهام یک شرکت را در فضای مجازی چند برابر می‌کنند.
وی با تاکید بر اینکه باید به استمرار غیرمنطقی سهام بعضی از شرکت‌ها شک کرد گفت: سازمان بورس مکلف است شفافیت مالی عملکرد شرکت‌ها را در اختیار مردم بگذارد تا مردم بدانند پشت صحنه مالی هر شرکتی در بورس چه اتفاقاتی می‌افتد». فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد ایران در واکنش به انتقادها گفته بود «دولت هیچ نقش و نفعی در دستکاری بازار سرمایه و بورس ندارد».
کاظم دلخوش، دیگر نماینده مجلس هم با اشاره به وضعیت اخیر بورس در توییتر نوشت : «با توجه به عملکرد نامناسب سازمان بورس طی مدت اخیر از دستور کار مجلس برای طرح تحقیق و تفحص از این سازمان خبر داد و گفت سرمایه سهامداران خرد نباید در سایه بی کفایتی برخی مدیران نابود شود.»
علیرغم اظهارات مکرر مسئولان تیم اقتصادی دولتی درمورد اقدامات حمایتی از بازار بورس برای جلوگیری از ریزش شاخص، آنچه مشاهده میشود اینست که هیچیک ازین اقدامات در عمل در جهت حمایت از بورس نبوده است. اقدامات مسئولان فوق فقط در محدوده شاخص سازی در بازار، انجام شده است و با دستکاری در سازوکار محاسباتی بورس، شاخص را در سطح بالای یک میلیون و ششصد هزار واحد نگاه داشته اند. بدون توجه به اینکه فعالین بورس اخیرا هر روز شاهد ریزش شدید قیمت کلیه سهامهای شاخص ساز هستند. در طول یک ماهه اخیر: سهام شرکتهای پالایشی بالای ۴۰ درصد ریزش، ایران خودرو ۵۶ درصد ریزش، سایپا ۴۹ درصد ریزش، سرمایه گذاری خودرو (خگستر) ۴۵ درصد ریزش، سرمایه گذاری تامین اجتماعی ۵۰ درصد ریزش،… شرکتهای متوسط و کوچک بازار بورس بین ۵۰ تا ۷۰ درصد ریزش داشته اند.
صفهای فروش در اکثر نمادها نشان می‌دهد ریزش قیمت‌ها هنوز با شدت ادامه دارد ولی شاخص بورس در همین مدت بیش از حدود ۲۰ درصد ریزش نداشته است. چطور می شود این واقعیت آشکار که شاخص واقعی قیمت شرکتهای بورسی اکنون باید در حدود یک میلیون و سیصد هزار تا یک میلیون و چهارصد هزار واحد نوسان داشته باشد را از مردم پنهان کرد؟ در یکماه اخیر همه روزه صفهای پرحجم فروش در همه نمادها برقرار بود و نشانه‌ای از بهبود دیده نمی‌شد ولی شاخص کل در خیلی از روزها مثبت نشان داده شد. این تناقض به شروع اعتراض‌ها در فضای مجازی سپس در رسانه ها منجر شد.
به عقیده کارشناسان، بازار بورس از سه جهت تحت فشارهای شدید و تخریبی دستکاری شاخص بوده است. دستکاری شاخص توسط مسئولان سازمان بورس، توسط بازیگران مافیای دولتی، توسط حقوقی های بزرگ صورت می پذیرد. این دو عامل اخیر بازیهای پیچیده خودشان را با در اختیار داشتن پولهای هنگفت بادآورده در بازار بورس اجرا می کنند . نقطه مشترک هر سه طرف این عوامل اینجاست که همه آنها به دنبال منافع لحظه ای خود در بازارها هستند و ضرر وزیان هنگفت مردم و سهامداران خرد برایشان کوچکترین اهمیتی ندارد. دقیقا بهمین دلیل است که سهامداران خرد حتی سهامداران بزرگتر، باتوجه به تناقضهای اظهارات و اقدامات مسئولان تیم اقتصادی دولتی، در صفهای بزرگ و میلیونی فروش سهام خود را تشکیل می دهند و به این ترتیب ریزش قیمت شرکتهای بورسی همچنان ادامه دارد.