دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا گفت: «ما از مکانیسم ماشه برای بازگرداندن تحریم‌ها استفاده خواهیم کرد و وعده داده که شما هفته آینده آن را خواهید دید». به اعتقاد برخی از دیپلمات‌ها آمریکا برای اجرای «مکانیسم ماشه» جنگ سختی در پیش رو خواهد داشت. این سخنان ترامپ برای ایران چندان هم اهمیت ندارد چراکه ایران بار‌ها اعلام کرده است که آمریکا به دلیل خروج از برجام امکان استفاده از مکانیسم ماشه را نخواهد داشت. در همین حال مهلت یک ماهه‌ای که توسط آمریکا برای بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران تعیین شده، در آستانه پایان است. این مهلت که با ارائه شکایتی از سوی آمریکا علیه ایران به شورای امنیت در تاریخ ۲۰ آگوست شروع شد، سه روز دیگر، یعنی در ۲۰ سپتامبر، به پایان می‌رسد. تمام اعضای برجام و نیز اکثر اعضای دائمی و غیردائمی شورای امنیت، به جز آمریکا و جمهوری دومینیکن، با شکایت آمریکا مخالفت کردند و آن را فاقد وجاهت قانونی دانستند. با این حال، مایک پمپئو، وزیر امور خارجه، آمریکا اعلام کرده است که فارغ از اینکه اعضای برجام و شورای امنیت چه اقدامی انجام دهند، تمام تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در بیستم سپتامبر علیه ایران مجددا برقرار خواهند شد. در آستانه پایان این مهلت، تحرکات دستگاه دیپلماسی آمریکا با هدف بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران شدت بیشتری گرفته است. دیدار‌ها میان آمریکا و اروپا بیشتر شده و دو طرف در حال رایزنی درباره مکانیسم ماشه هستند.اینکه اروپایی‌ها چگونه می‌خواهند برجام را گسترده‌تر کنند، هنوز معلوم نیست. اساسا در حال حاضر، بحث تغییر برجام مطرح نیست، بلکه مسئله نابود شدن این توافق از طریق بازگشت تحریم‌های سازمان ملل در کانون بحث‌ها قرار دارد. روز چهارشنبه به مناسبت نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تروئیکای اروپایی بیانیه‌ای درباره ایران و ضمن اظهار نگرانی شدید از برخی اقدامات هسته‌ای این کشور بار دیگر موضع خود درباره مکانیسم ماشه را تکرار کردند. در این بیانیه، به بیانیه بیستم آگوست وزرای خارجه تروئیکای اروپایی اشاره و تاکید شده که موضع این تروئیکا هنوز تغییری نکرده است. با این حال، به نظر می‌رسد که اروپایی‌ها در حال زمینهسازی برای کمتر کردن تبعات فعال شدن مکانیسم ماشه از سوی آمریکا هستند. آن‌ها در انتقاد از آمریکا به گفتن اینکه آمریکا عضو برجام نیست و نمی‌تواند مکانیسم ماشه را فعال کند، بسنده می‌کنند، اما وقتی به ایران می‌رسند، مدام ابراز نگرانی می‌کنند و اقدامات ایران را به طور ریز مورد بررسی قرار می‌دهند و از آن می‌خواهند که این اقدامات را معکوس کند.
از مجموع مواضع اروپا اینگونه برمی‌آید که بعد از اعلام بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، آن‌ها به صدور یک بیانیه محکوم‌کننده اکتفا خواهند کرد و هیچ اقدامی برای جلوگیری از اجرای این تحریم‌ها انجام نخواهند داد. بلکه به عکس، ممکن است بعد از انتخابات آمریکا با صراحت بیشتری از لزوم گسترده کردن برجام یا جایگزین کردن آن با یک توافق جدید حمایت کنند. به هر حال، تا پایان مهلت آمریکا چند روز بیشتر باقی نمانده است. بنابر این باید منتظر ماند و دید که بعد از بیستم سپتامبر روند تحولات دیپلماتیک میان ایران و غرب چه سمت و سویی خواهد داشت. طبق بند‌های ۳۷.۳۶ برجام هر یک از طرفین توافق می‌توانند نسبت به ادعای خود به کمیسیون مشترک شکایت کنند؛ که این کمیسیون ظرف مدت ۱۵ روز برای حل‌وفصل موضوع مورد شکایت فرصت دارد. اگر کمیسیون مشترک نتوانست موضوع را حل کند به وزیران خارجه ارجاع داده می‌شود. وزیران نیز باید ظرف مدت ۱۵ روز موضوع مورد اختلاف را حل‌وفصل کنند. پس‌ازاین مدت کمیسیون ۵ روز فرصت دارد تا مساله را حل‌وفصل کند. اگر پس از این فرآیند ۳۵ روزه موضوع حل و فصل نشد و طرف شاکی همچنان راضی نشد، می‌تواند موضوع را به‌عنوان تخطی از قوانین به شورای امنیت ارجاع دهد. شورای امنیت نیز باید ظرف مدت ۳۰ روز در مورد این موضوع رسیدگی و قطعنامه‌ای را صادر کند. در مورد تحریم‌های تسلیحاتی نیز باید چنین مراحلی طی شود. چنانچه این قطعنامه شامل مکانیسم ماشه شود، طرف شاکی می‌تواند قطعنامه را وتو کند (به‌جز آلمان که عضو دائم شورای امنیت نیست) و تحریم‌ها تمدید خواهند شد. مکانیسم دوم ماشه نیز پیرامون دسترسی آژانس ظرف مدت ۲۴ روزبه سایت‌های مشکوک ایران است که طبق توافق نتیجه همکاری نکردن ایران، به کارافتادن یک مکانیسم حل اختلاف و بازگشت بالقوه تحریم‌های سازمان ملل خواهد بود. این دو شرط مطرح‌شده در برجام را «مکانیسم ماشه» یا بازگشت خود به خودی تحریم‌ها می‌گویند. اگر آمریکا موفق شود مکانیسم ماشه را به اجرا درآورد چه اتفاقی رخ خواهد داد و اگر نتواند چه تبعاتی برای این کشور و همچنین مناسبات آمریکا با شورای امنیت و سازمان ملل خواهد داشت. برنامه ایران برای مقابله با آمریکا چه خواهد بود. آیا ایران می‌تواند پس از سال‌ها تحریم تسلیحاتی خود را بشکند و یا روزهای آینده چالش‌های جدیدی رخ خواهد داد. در ادامه به بررسی گزینه‌های آمریکا و پاسخ احتمالی ایران پرداخته ایم.بر سر تمدید یا رفع تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران که طبق برجام باید در اواسط اکتبر آینده رفع شوند، نبرد دیپلماتیک شدیدی در جریان است که وزیر خارجه آمریکا آن را یک «آشفتگی» دانست. در بحبوحه این آشفتگی، سناریو‌های مختلفی درباره تمدید تحریم‌های تسلیحاتی مطرح شده اند که بعضا عجیب هستند.یک روز پس از نشست شورای امنیت سازمان ملل درباره اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ که عمدتا با محوریت تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران بود، مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد که دولت دونالد ترامپ دنبال تمدید محدود این تحریم‌ها برای یک مدت کوتاه نیست. بلکه می‌خواهد آن را برای مدت طولانی تمدید کند.
پمپئو گفت: «هدف ما این نیست که تحریم‌های تسلیحاتی را برای یک دوره کوتاه دیگر تمدید کنیم. این همان شکلی است که ما را وارد این آشفتگی کرد. تحریم‌های تسلیحاتی زمانی باید رفع شوند که جمهوری اسلامی ایران به شکلی رفتار کند که با قابلیت نقل و انتقال سلاح در جهان و خرید آن سازگار باشد؛ یعنی به شکلی رفتار کند که با رفتار کشور‌های عادی سازگار باشد.» اظهارات پمپئو درباره مخالفت با تمدید محدود تحریم‌های تسلیحاتی ایران، ظاهرا در پاسخ به پیشنهاد اروپایی‌ها در این خصوص است. پیش تر، روزنامه وال‌ستریت ژورنال طی گزارشی اعلام کرده بود که کشور‌های اروپایی دنبال مصالحه با واشنگتن در خصوص تحریم‌های تسلیحاتی هستند. مصالحه‌ای که در آن، تحریم‌های مزبور به طور محدود تمدید شوند. اروپایی‌ها هنوز به طور رسمی این پیشنهاد را مطرح نکرده‌اند؛ اما چنین پیشنهادی با بیانیه‌ها و اظهارات اخیر آن‌ها پیرامون تحریم‌های تسلیحاتی ایران در تضاد نیست. سه کشور اروپایی عضو برجام – فرانسه، آلمان و بریتانیا - اخیرا در اقدامی کم سابقه، قطعنامه‌ای علیه ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه کردند که با اکثریت آرا تصویب شد. بعد از این قطعنامه، وزرای خارجه این سه کشور با صدور بیانیه‌ای به طور تلویحی نسبت به رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران ابراز نگرانی کردند. در این بیانیه آمده است: «سه کشور اروپایی به اجرای کامل قطعنامه ۲۲۳۱ که از طریق آن برجام در سال ۲۰۱۵ تایید شد، متعهد هستند. با این حال، معتقدیم که رفع برنامه‌ریزی‌شده تحریم تسلیحات متعارف سازمان ملل در اکتبر آینده که توسط قطعنامه ۲۲۳۱ مقرر شده، برای ثبات و امنیت منطقه‌ای تبعات بزرگی خواهد داشت. ما یادآوری می‌کنیم که تحریم‌های اتحادیه اروپا بر صادرات سلاح‌های متعارف و فناوری موشکی، تا ۲۰۲۳ برقرار باقی خواهند ماند.»این موضع در اظهارات نماینده بریتانیا در جلسه روز سه شنبه شورای امنیت درباره ایران نیز تکرار شد. جوناتان آلن، کاردار هئیت نمایندگی بریتاینا در سازمان ملل، بعد از اتهام زنی به ایران، به طور تلویحی از لزوم تمدید تحریم‌های تسلیحاتی حمایت کرد و گفت: «ما معتقدیم که رفع مقرر شده محدودیت‌های تسلیحاتی بر ایران در اکتبر، برای امنیت و ثبات منطقه تبعات بزرگی خواهد داشت.» اما اروپایی‌ها هنوز راه حلی برای این نگرانی خود پیدا نکرده‌اند. پیشنهاد تمدید محدود تحریم‌های تسلیحاتی از سوی پمپئو رد شد. آن‌ها احتمالا در همین ماه ژوئیه سر یک دوراهی سختی قرار خواهند گرفت. کلی کرافت، نماینده آمریکا در سازمان ملل، گفته است که آمریکا اواسط ماه ژوئیه از شورای امنیت خواهد خواست که درباره تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران رأی گیری کند و اگر این تلاش به جایی نرسد، آمریکا مایل است که تحریم‌های گسترده سازمان ملل علیه ایران را بازگرداند. کرافت همچنین، ابراز امیدواری کرده که اروپایی‌ها از اقدام آمریکا علیه ایران در شورای امنیت حمایت کنند.
اما حمایت از قطعنامه آمریکا، اروپایی‌ها را در موقعیت دشواری قرار خواهد داد. چون اگر آن‌ها به قطعنامه آمریکا در زمینه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران رأی مثبت دهند، عملا مفاد برجام را نقض خواهند کرد. افزون بر این، احتمال وتو شدن این قطعنامه از سوی روسیه یا چین زیاد است. منابع دیپلماتیک اروپایی در نیویورک به روزنامه الشرق الاوسط گفته اند که اروپا به آمریکا توصیه کرده که قطعنامه‌ای به شورای امنیت ارائه ندهد. چون به دو دلیل چنین قطعنامه‌ای تصویب نخواهد شد. اول اینکه حتی اگر کشوری وتو نکند، احتمال حمایت ۹ کشور در شورای امنیت از این قطعنامه کم است. ثانیا حتی اگر ۹ کشور از این قطعنامه حمایت کنند، امکان دارد که روسیه یا چین، آن را وتو کنند. به گفته این منابع، اما اگر آمریکا قطعنامه را ارائه کند، اروپایی‌ها علیه آن رأی نخواهند داد بلکه رأی ممتنع خواهند داد.اما با وجود این پیچیدگی‌ها آمریکا همچنان اصرار می‌کند که به هر طریقی تحریم‌های تسلیحاتی باید تمدید شوند. پمپئو روز چهارشنبه گفته است: «ایالات متحده حق مسلمی دارد که حتی بدون موافقت هیچ کشور دیگری، تداوم این تحریم‌های تسلیحاتی [ایران]را تضمین کند.» کلی کرافت نیز با بیان اینکه آمریکا می‌خواهد به شورای امنیت فرصتی برای گفتگو درباره تمدید تحریم‌های تسلیحاتی بدهد، گفت: «اما ما از هر اقدامی، هر ابزاری استفاده خواهیم کرد. اگر این امر به معنای [فعال سازی مکانیسم]ماشه باشد، دقیقا همین کار را انجام خواهیم داد. ما این [مکانیسم] را فعال خواهیم کرد.»روزنامه الشرق الاوسط طی گزارشی از پاریس جزئیات یکی از سناریو‌های عجیب و غریب آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌های تسلیحاتی ایران را منتشر کرد. این روزنامه با اشاره به پیچیدگی‌های پرونده تحریم‌های تسلیحاتی از یک طرح آخر آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی از جمله تحریم‌های تسلیحاتی ایران خبر داد. بر اساس این طرح، که به گفته الشرق الاوسط در شورای امنیت مطرح شده، آمریکا قطعنامه‌ای به شورای امنیت ارائه می‌کند که خواستار احترام به موعد رفع تحریم تسلیحاتی در اکتبر آینده است.
ریزش سهام پالایشی‌ها در بازگشایی ناامیدکننده؛
بورس باز هم قرمز شد
روز گذشته، شاخص بورس کار خود را با عقب‌نشینی ۱۶ هزار واحدی در ابتدای معاملات آغاز کرد و بار دیگر ترسی به جان سهامداران انداخت. بعد از گذشت چند دقیقه نشانه‌هایی از بازگشت بازار مشاهده شد و شاخص حدود ۲۷ هزار واحد رشد کرد، اما بازگشایی نماد‌های پالایشگاهی و ریزش قیمت آن‌ها تا محدوده منفی ۱۶ درصد، باعث شد نهایتا شاخص بورس با کاهش چهار هزار و ۶۰۰ واحدی به کار خود پایان دهد.شاخص بورس در ابتدای معاملات حدود ۹۵ صدم درصد کاهش پیدا کرد و به کانال ۱.۶ میلیون واحدی بازگشت. روز شنبه شاخص هم‌وزن در ساعات ابتدایی کاهش ۴۵ صدم درصدی را تجربه می‌کند و این اختلاف حاکی از آن است که بخش عمده عقب‌نشینی بازار بر گردن نماد‌های شاخص‌ساز افتاده. در ابتدای معاملات نماد‌های فملی، فارس، وبملت، اخابر و فخوز بیشترین تاثیر منفی را بر شاخص بورس دارند و نماد‌های کگل و کچاد تنها شاخص‌ساز‌هایی هستند که اثر مثبت روی شاخص‌کل گذاشته‌اند.
مردم: از حمایت، فقط خبرش می‌رسد
عملکرد بازار سهام، عرضه اولیه وسپهر و توقف و بازگشایی نمادها به سوژه شبکه‌های اجتماعی تبدیل شده است. برخی دیدگاه‌های مردم را بخوانید:
دولت با خبر حمایت از بازار سهام فقط در پی ایجاد فضای روانی مثبت است و به نظر می‌رسد تا به اینجا موفق بوده و بازار با سرمایه حقیقی به کانال صعودی بازگشته است. چون به عنوان یک دارائی امن به سهام هنوز نگاه نمی‌شود و بیشتر بحث خرید و فروش کسب سود کوتاه مدتی هست این مشکل هم به خاطر رانت اطلاعاتی هست که حقوقی و برخی اشخاص حقیقی دارند و سهامدار خرد از همه جا بی‌خبر و کلمه پیشخور شدن تو بازار ما زیاد دیده میشه .
حجت اله صیدی، مدیرعامل بانک صادرات در مصاحبه با فارس گفته که تمام پول حاصل از عرضه #وسپهر که حدودا ۶۰۰۰ میلیارد تومان میشه در بازار سهام می‌ماند و صرف حمایت از سهام بنیادی خواهد شد. اتفاق خوبیه ولی به شرطی که در چارچوب نگاه دولت به بازار سهام نباشه.
هدف ایجاد فضای روانی مثبت در روز ۳۰ شهریور اقدام به یک عرضه اولیه بزرگ (سهام گروه مالی سپهر صادرات با نماد وسپهر۱) در بازار بورس خواهد کرد تا از فشار روانی منفی حاصل از فعال شدن مکانیسم ماشه بکاهد.
از حمایت از بازار فقط خبرش میرسه، هر چند همونم تاثیر زیادی داشته تا الان. به نظرم امروز بازار نشون از این داشت که سهم‌ها راهشون رو از هم جدا کردن و سهم‌های کوچیک دیگه پاسوز سهام‌های بزرگ نخواهند بود. البته یه نظر هم وجود داره که بازار داره سهم‌های بزرگ که تو دوران منفی مثبت بودن رو می‌فروشن و میاد رو سهم‌های کوچیک که به حد کافی منفی خورده بودن تابلوی پیش‌گشایش بازار سهام خودروسازان صف فروش، سهام معدنی‌ها و پتروشیمی‌ها صف خرید در مورد اول وزارت پوپولیست صنعت به زور می‌خواد ۱۵۰ هزار دستگاه از محصولاتشان را با قیمتی معادل نذری در بازار توزیع کنه در مورد دوم بانک مرکزی اجازه داده درآمد ارزی‌شان واقعی بشه توی این آشوب اقتصادی داخلی، خیلی‌ها پیام میدن که حقوق اشون رو با تاخیر زیاد میگیرن، بعد مدیرعامل یا اعضای هیات مدیره در حال بورس بازی و خرید خونه هستند! واقعا فارغ از هر مذهبی به این کیس‌ها چی باید گفت!؟
- قربان همونطور که فرموده بودین،نور چشمیمونو توی بازار مثبت باز کردیم ولی صف فروش شد. دستور چیه؟- دوباره ببندینش !