وی در گزارش مذکور، بازگشت به برجام را عاقلانهترین رویکرد برای دولت بایدن، علی رغم طیف گستردهای از انتقادات داخلی (در آمریکا) و بینالمللی از نوعِ سیاست خارجی شخص رئیسجمهور آمریکا به ایران ارزیابی کرده و اساسا نسبت به ثمر رسیدن روند مذاکرات هستهای وین ابراز خوشبینی کرده است. دورین هورشیگ در این رابطه مینویسد: «هفته گذشته ایران در پی انجام یک حمله خرابکارانه علیه شبکه توزیع برق تاسیسات غنی سازی نطنز، از انجام غنی سازی اورانیوم با غلظت ۶۰ درصد خبر داد. در این راستا، نگرانیهای زیادی مبنی بر اینکه شاید حمله به تاسیسات اتمی نطنز (که ظاهرا توسط اسرائیل شده)، بتواند به نحو منفی بر روند مذاکرات هستهای وین که با هدف احیای برجام در دست انجام است، اثرگذاری کند، ایجاد شد. خوشبختانه روند دیپلماسی در وین متوقف نشد و حتی رایزنیها میان طرفهای مختلف بینالمللی، رو به افزایش نیز هستند. کیلسی داونپورت رئیس انجمن سیاست منع اشاعه و کنترل تسلیحات در یک گفتگوی رسانهای که با محوریت اقدام اخیر ایران در انجام غنی سازی ۶۰ درصدی و معنای آن در روند مذاکرات هستهای وین تشکیل شده بود، شرکت کرده است. وی در این رابطه میگوید: ایران و آمریکا در برهه کنونی در حال بحث در مورد مسائل جزئی در روند مذاکرات وین هستند و این مساله نشان میدهد که گفتگوها جهت احیای برجام، پیشرفت قابل ملاحظهای داشته است. بدون تردید تداوم گفتگوها و همچنین بحث در مورد نکات و مسائل جزئی، کاملا برای هر دو طرف و جامعه بینالمللی، مفید و مثبت خواهد بود.
داونپورت به طور خاص اقدامِ ایران در افزایش سطح غنی سازی را، مولفهای مهم جهت وادار کردن آمریکا به بازگشت به توافق برجام توصیف کرده و تاکید داشته که ایران نخستین بار نیست که از این حربه جهت پیشبرد دستورکار خود استفاده میکند. با این حال، این مرتبه، ایران رویکردی کاملا سخت گیرانه را در مورد موضوع مذکور اتخاذ کرده است. وی میافزاید: هنوز خیلی زود است که در مورد تاثیر اساسی و کاملِ افزایش سطح غنی سازی ایران، بر برنامه هستهای تهران و روند مذاکرات وین سخن بگوییم.
تا به اینجای کار، ایران با افزایش میزان غنیسازی خود عملا به اسرائیل به عنوان عامل خرابکاری در نطنز و دیگر طرفهای بینالمللی برجام (مخصوصا آمریکا و اروپا)، یک سیگنال سیاسی قوی رسانده که تحریمها علیه تهران باید هر چه سریعتر لغو شوند و ایران در پیشبرد این دستورکار، کاملا مصمم است.حمله اخیر به تاسیسات اتمی نطنز را بایستی یکی از چندین حمله علیه تاسیسات مذکور در سالهای اخیر ارزیابی کرد که هدف اصلی آن ها، تضعیف و به عقب راندن برنامه اتمی ایران بوده است. در این راستا، اقدامات مخرب زیادی از حملات سایبری گرفته تا ترور دانشمندان هستهای ایران انجام شده اند تا شاید بتوانند برنامه هستهای ایران را به عقب برانند. امری که تاکنون محقق نشده است. ایران هر مرتبه در پاسخ به این اقدامات، بر شدت و میزان فعالیتهای هستهای خود افزوده است و عملا به طرفهای مهاجم، سیگنال قدرت فرستاده است. این در حالی است که در حالت عادی، برنامه هستهای ایران در قالب برجام، تحت نظارتهای گسترده بینالمللی قرار داشته و اساسا التزام ایران به توافق مذکور نیز هدف راستی آزمایی قرار میگرفت. در این مسیر، هم آژانس بینالمللی انرژی اتمی و هم نهادهای اطلاعاتی آمریکا، بارها از تعهد ایران به محدودیتهای حاکم بر توافق برجام سخن گفته و این موضوع را تصدیق کردهاند.
با این حال، در برهه کنونی، اسرائیل و برخی کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس، اقدامات مختلفی را با هدف ایجاد کارشکنی در روند مذاکرات هستهای وین انجام داده (و میدهند) و سعی دارند مانع از احیای برجام شوند. از این منظر، داونپورت معتقد است که حمله اخیر به تاسیسات اتمی نظنز، صرفا با هدف خرابکاری در توان هستهای ایران انجام نشده بلکه سعی دارد تا مانع از تلاشهای دولت بایدن جهت احیای برجام نیز شود. وی به طور خاص به این مساله اشاره کرده که رویکرد اروپا و آمریکا در محکوم کردن غنیسازی ۶۰ درصدی ایران و در نقطه مقابل، سکوت در برابر حمله تروریستی اسرائیل به تاسیسات اتمی نطنز، ناامید کننده است. در واقع، این رویکرد عملا این پیام را میفرستد که حملات اینچنینی از دید اروپا و آمریکا مشروع هستند و هیچ تبعاتی نیز متوجهِ عامل این حملات نیست.با این همه، پس از حمله تروریستی به تاسیسات اتمی نطنز، دو گروه کاری که در جران مذاکرات وین تشکیل شدند و هدف اصلی آن ها، پیشبرد دستور کار لغو تحریمهای آمریکا علیه ایران و در عین حال، معکوس سازی رویههای جبرانی هستهای ایران بود، کار خود را از اوایل هفته جاری آغاز کردند و بسیاری از منابع آگاه نیز از حصول پیشرفت در روند مذاکرات وین خبر داده اند.
با این همه، کار همچنان ادامه دارد. هنوز پرسشها و چالشهای فنی زیادی در مسیر احیای برجام وجود دارند و تصمیمات سیاسی سختی نیز در هفتهها و حتی ماههای آتی باید گرفته شوند. در ایالات متحده آمریکا، رئیسجمهور جو بایدن نه تنها باید تحریمهای مرتبط با مساله هستهای ایران را لغو کند بلکه باید صدها تحریم دیگر از سوی دولت ترامپ را نیز که با هدف ممانعت از بازگشت دولت آتی آمریکا به توافق برجام وضع شده اند را نیز لغو نماید. به گزارش فرارو، همه اینها در شرایطی است که حتی عدهای از سیاستمداران حزب دموکرات نیز نسبت به رویکرد دولت بایدن نسبت به ایران نقد دارند و چالشهای مختلفی را برای آن ایجاد میکنند. با این همه، آنچه در برهه کنونی در راستای منافع آمریکا است، ماندن در فرآیند دیپلماسی و گفتگوهای وین، و دوری از تنش زایی در چهارچوب معادله هستهای ایران است. رویکردی که عدم توجه به آن میتواند در نوع خود، تهدیدات و چالشهای جدی را برای منافع ملی آمریکا به دنبال داشته باشد».
فعلا تحریمی لغو نمیشود
یک مقام آمریکایی در گفتوگو با سران جامعه یهودیان آمریکا تاکید کرد، تا زمانی که ایران به توافق هسته ای بازنگردد، هیچ تحریمی برداشته نمیشود. برت مک گورک، هماهنگ کننده امور خاورمیانه و شمال آفریقا در شورای امنیت ملی آمریکا با سران جامعه یهودیان این کشور گفتوگو کرده و به آنها اطمینان داد، واشنگتن تا زمانی که توافقی میان ایران و قدرتهای جهانی برای بازگشت به توافق هسته ای ۲۰۱۵ حاصل نشود، هیچ یک از تحریمهای ایران را لغو نمیکند.
وی در این باره گفت: تا زمانیکه به جایی نرسیم و تعهدات محکمی نداشته باشیم، واضح است تا زمانیکه برنامه هستهای ایران محدود نشود، جنبههای مشکل ساز (برنامه هستهای ایران) معکوس نشود و به توافق بازنگردد، ما هیچ گونه فشاری را برنخواهیم داشت.مک گورک که پیشتر نماینده ویژه آمریکا در ائتلاف به اصطلاح مقابله با داعش بود، در بخش دیگری از گفتوگوهایش با یهودیان آمریکا تصریح کرد: هنوز راه زیادی برای طی کردن وجود دارد و این روندی پیچیده خواهد بود. اما دولت تنها برای اینکه این روند پیش برود، امتیازی نمیدهد. ما باید شاهد یک تعهد بنیادین از سوی ایران برای محدود کردن برنامه هستهای اش باشیم و سپس ما میتوانیم به طور کامل (بر برنامه هستهای ایران) بازرسی و نظارت داشته باشیم.همچنین سخنگوی وزارت خارجه آمریکا با تاکید بر اهمیت برجام گفت که پیشنهاد بایدن در رابطه با مساله ایران بر پایه پایبندی در مقابل پایبندی است.ندپرایس گفت: گفت و گوهای وین بر اطمینان از عدم دستیابی ایران به بمب هسته ای متمرکز است.وی تاکید کرد: بر مساله دیپلماسی با ایران تمرکز داریم و توافق هسته ای بسیار مهم است.وی همچنین گفت که آمریکا مسائل منطقه ای را با اسرائیل مورد بررسی قرار میدهد و در رابطه با چالش هایی که ایران مطرح میکند، رایزنی کردهاند.
چقدر باید به مذاکره ایران و عربستان خوشبین باشیم؟
یک کارشناس مسائل غرب آسیا اظهار کرد: اگر مذاکرهای بین ایران و عربستان در عراق صورت گرفته باشد این مذاکرات ناشی از الزامات منطقهای و بین المللی از جمله مذاکرات وین، تحولات یمن و همچنین درخواست های عراق در این زمینه بوده است.
حسین آجرلو، با بیان اینکه اگر مذاکرهای بین ایران و عربستان در بغداد با توجه به اخبار منتشر شده برگزار شده باشد، این مذاکرات به خاطر الزامات منطقهای و بین المللی صورت گرفته است و در واقع مذاکراتی ناشی از ساختارها در این دو عرصه است، در این ارتباط افزود: درباره مسائل مهم در این زمینه میتوان به موضوع مذاکرات وین در ارتباط با برجام اشاره کرد. از یک طرف ایران نمیخواهد که عربستان در ارتباط با این مذاکرات به مانند قبل سنگ اندازی کند و به دنبال آن است که از فشار سیستمی عربستان به آمریکا در ارتباط با موضوع برجام و مذاکرات تا حدودی جلوگیری کند. از طرف دیگر عربستان هم نمیخواهد که به مانند مذاکرات دوره قبل خود را به نوعی وجهالمصالحه تصور کرده و احساس کند که بازنده این گفت وگوها است. آجرلو همچنین با بیان اینکه ایران و عربستان هر کدام در عراق دارای منافعی هستند و عراق با توجه به شرایط و الزامات خود از جمله تأمین منافع اش به دنبال این است که تنشها بین ایران و عربستان را تا حدودی کاهش دهد و این دو را به یکدیگر نزدیک کند، گفت: ایران و عربستان هر دو در عراق دارای قدرت و منافعی هستند و عراق نمیخواهد به میدان رقابتی بین این دو کشور تبدیل شود. در این چارچوب مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق بارها تأکید کرده که باید مذاکراتی بین کشورهای منطقه صورت بگیرد و در چند روز گذشته نیز عمار حکیم یکی از فعالان سیاسی در عراق در اظهاراتی تأکید کرده که باید نظام منطقه ای هوشمند برای مقابله با تروریسم ایجاد شود. پس به نظر می رسد یکی از دلایل انجام این مذاکرات تلاش و تمایل عراق بر این موضوع بوده و هر دو کشور ایران و عربستان می دانند که نمیتوانند با در خواست عراق در این زمینه مخالفت جدی کنند چرا که تمایلی ندارند آینده سیاسی و امنیتی شان در عراق با مشکل مواجه شود.وی ادامه داد: از دیگر سو در چند وقت اخیر ایران مشاهده کرده که هر چقدر سطح تنشها با کشورهای عربی خلیج فارس بیشتر شده است، تمایل آنها برای عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی افزایش پیدا کرده و قطعا حضور صهیونیستها در منطقه موضوعی نیست که ایران بتواند با آن کنار بیاید. بنابراین به نظر می رسد ایران تلاش دارد که با کاهش تنش های خود با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس موضوع عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی از سوی این کشورها را با هزینه هایی همراه کند. در جهان اسلام نیز برای عربستان عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی تصمیم سختی است. ریاض در شرایطی حاضر می شود که این کار را انجام دهد که تهدید ایران برای آنها جدی تر شود و به بهانه ایران هراسی به سمت صهویستها حرکت کند.این کارشناس مسائل غرب آسیا همچنین گفت: تحولات در یمن از جمله برتری انصارالله در استان مارب باعث شده که طرف عربستانی به این گفتوگوها تمایل پیدا کند بنابراین همان طور که اشاره شد یکسری الزامات ساختاری و بین المللی باعث شده که این مذاکرات احتمالی انجام شود.وی در مورد اینکه آیا این احتمال وجود دارد که این مذاکرات به سطح بالا و جدی تری ورود پیدا کند؟ اظهار کرد: وارد شدن به این مرحله از مذاکرات به عوامل موثری از جمله عوامل داخلی تأثیرگذار بر سیاست خارجی دو کشور نیز معطوف می شود.آجرلو گفت: من نسبت به ادامه این مذاکرات و به نتیجه رسیدن آنها در حال حاضر خوش بین نیستم. ورود به چنین مذاکراتی نیازمند یکسری پیش شرطها از جمله تلاش برای کاهش تنشها است. این در حالی است که ما هیچ تلاشی را در حال حاضر در این زمینه از سوی دو کشور مشاهده نمی کنیم و همچنان درگیری های لفظی بین مقامات دو کشور در جریان است.برای تحقق این موضوع می بایست شاهد تغییر رویکرد در مقامات تصمیمگیر و تصمیمساز دو کشور نسبت به همدیگر باشیم.در حالی که این رویکرد نیز مشاهده نمی شود و هر دو کشور همچنان اعتقاد به رقابت سخت و امنیتی دارندو نگاهشان بازی و مذاکرات برد -برد نیست.