سعید خطیب‌زاده درباره اظهارات جوزپ بورل درباره این که زمان برای بازگشت ایران به مذاکرات محدود است و فکر نمی‌کنم مذاکرات در بروکسل کاملا ضرورت داشته باشد، بیان کرد: گفت‌وگوهای پنجشنبه خوب و سازنده بود و نکاتی که باید به مورا منتقل کرد منتقل شد و توافق شد در چند روز آینده در بروکسل این گفت‌وگوها ادامه یابد و این توافق دوسویه بوده و موضوعات چالش‌ها و موانعی که شش دور مذاکرات در وین به نتیجه نرسید باید در گفتگوها مورد رایزنی قرار بگیرد. سخنگوی دستگاه دیپلماسی افزود: اجازه دهید در مسیری که گفت‌وگوها بین ایران و هماهنگ کننده انجام شده پیش برود. آقای باقری در اولین فرصت موضوعات مدنظر خود را بیان خواهد کرد. خطیب‌زاده درباره اظهارات وزیر خارجه عربستان مبنی بر اینکه مذاکرات با ایران پیشرفت ملموسی نداشته نیز خاطرنشان کرد: چهار دور گفتگوها در فضای مثبت و دوستانه‌ای بوده و در موضوعات دوجانبه و منطقه‌ای پیگیری شده است. وی گفت: تماس‌ها ادامه دارد. فکر می‌کنم واژه‌ای که به خوبی می‌تواند فضای گفتگوها را بیان کند گفت‌وگوهای محترمانه است، البته به همان مقداری که محترمانه است جدی بوده و جدی پیگیری شده و امیدواریم به نتیجه برسد.این دیپلمات ارشد کشورمان درباره اظهارات امیرعبداللهیان که خواستار اقدام جدی آمریکا شده است، گفت: پرونده مذاکرات در وزارت امور خارجه پیگیری می‌شود و ان‌شاءالله با ترکیب جدید انجام خواهد شد. باقری در ادامه گفت‌وگوهای هفته گذشته در تهران و براساس توافق طرفین به بروکسل می‌رود. آنچه توسط رئیس‌جمهور و وزیر خارجه گفته شده این است که مذاکرات ادامه می‌یابد و آنچه در حال انجام است روشن شدن برخی نقاطی است که چالش‌های گفت‌وگوهایی بوده که ۶ دور در وین انجام شده است.وی افزود: ما هیچ وقت پیش شرطی را برای آمریکا تعیین نکردیم چون آمریکا عضو برجام نیست. سخنگوی وزارت خارجه ادامه داد: هدف اخذ تضمین‌ها برای این است که هیچ کس در واشنگتن دنیا را به سخره نگیرد. آنچه امیرعبداللهیان گفت این بود که آمریکا به جای ادامه مسیر ترامپ روند مجزایی را پیگیری کند. همان فشار حداکثری ترامپ را همین دولت ادامه می‌دهد و این اقدام و عمل است که می‌تواند نشان دهد دولت فعلی بایدن متفاوت از دولت ترامپ است و در عمل آنچه دیدیم تداوم بوده است نه تغییر.خطیب‌زاده بیان کرد: دولت جدید می‌خواهد با آسیب شناسی از آنچه واقع شده وارد مذاکرات شود. در خصوص اصل گفت‌وگوها آقای رئیسی اعلام کردند که گفت‌وگوها ادامه خواهد یافت درباره ابعاد چالش‌ها و نظراتی هست که با خرد جمعی در حال جمع بندی است و براساس آن تصمیم‌گیری جدید به طرف مقابل اعلام خواهد شد. مهم این است که وقتی تلف نشود. ۶ دور گفت‌وگوهای وین نشان داد اگر با آسیب شناسی درست انجام شود می‌تواند به نتیجه برسد.
دست بالا در معادله برجام با کیست؟
پایگاه خبری Eurasia Review در گزارشی ضمن پرداختن به تحولات جاری در مورد احیای توافق برجام و مواضع متقابل مقام‌های ایرانی و آمریکایی در این رابطه، به طور خاص سعی کرده به این پرسش پاسخ دهد که در معادله احیای برجام، فشار‌های آمریکا علیه ایران و پیشروی‌های هسته‌ای تهران، کدام طرفِ مساله از دست بالا و قدرت بیشتری برخوردار است؟ در این راستا، این پایگاه خبری با طرح استدلال هایی، موضع ایران را در شرایط کنونی بهتر از آمریکا ارزیابی می‌کند و در این زمینه، موارد مختلفی را نیز مورد اشاره قرار می‌دهد. معادله هسته‌ای ایران و احیای توافق برجام، عملا میانِ دو طرف متخاصم قضیه یعنی ایران و آمریکا و رویکرد‌های متفاوت آنها به مساله، متوقف شده است. از یک سو، آمریکا از لغو تحریم‌ها علیه ایران خودداری می‌کند و نمی‌پذیرد که بدون بازگشت اولیه ایران به برجام، بار دیگر به توافق مذکور بازگردد. از سوی دیگر، ایران نیز اعلام کرده که تا زمانیکه تحریم‌های اقتصادی علیه این کشو لغو نشوند، تهران به پیشروی‌های هسته‌ای خود که ورایِ توافق برجام هستند، ادامه خواهد داد. در این نقطه، بسیاری از ناظران و تحلیلگران به طرح این پرسش می‌پردازند که در معادله جاری هسته‌ای میان ایران و آمریکا، حقیقتا کدام طرف دستِ بالا را دارد؟ جو بایدن رئیس‌جمهور فعلی آمریکا در جریان کارزار انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا بار‌ها و بار‌ها تاکید داشت که معتقد است خروج یکجانبه دولت ترامپ از توافق برجام، از اساس اشتباه بوده است. وی همچون دیگر رهبران غربی قویا اعتقاد داشت که بهترین راه حل جهت مواجهه با توانمندی‌های هسته‌ای ایران، دستیابی به یک توافق با تهران است. بایدن به هیچ عنوان باور نداشته که اعمالِ فشار اقتصادی علیه ایران نظیر کارزار فشارِ حداکثری که دونالد ترامپ آن را علیه ایران مدیریت کرد، بتواند راهگشا باشد. بر این اساس، در اندک زمانی پس از اینکه بایدن کرسی ریاست‌جمهوری آمریکا را به دست گرفت، وی خواستار تعامل با ایران در مساله هسته‌ای این کشور شد. امری که منجر به آغاز مذاکرات هسته‌ای وین با هدف احیای توافق برجام شد. با این همه، پس از شش دور گفتگو‌های وین، این روند در ماه ژوئن و دو روز پس از پیروی ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران متوقف شد. در تاریخ دو اکتبر سال ۲۰۲۱، وزیر خارجه جدید ایران حسین امیر عبداللهیان در جریان یک مصاحبه تلویزیونی گفت: دولت آمریکا سعی کرده بود تا با من از طریق کانال‌های مختلف ارتباط بگیرد و من به صراحت به واسطه‌گران اعلام کردم که اگر آمریکایی‌ها واقعا در مورد نیات خود جهت ازسرگیری برجام جدی هستند باید این مساله را مثلا با آزاد سازیِ ۱۰ میلیارد دلار از دارایی‌های مسدود شده ایران نشان دهند تا تهران نیز از حسن نیت واشنگتن مطمئن شود. این موضعِ تهران حاکی از عملگرایانه بودنِ دولت جدید ایران است. ایران در برهه کنونی روی این مساله حساب کرده که بایدن قول داده تا به توافق برجام بازگردد و از این رو، از منظر سیاسی، وی کاملا متعهد است تا به قول خود نزد افکار عمومی آمریکا عمل کند. در این چهارچوب، برخی ناظران و تحلیلگران به طرح این پرسش می‌پردازند که آیا واقعا تهران می‌تواند بر خواسته خود پافشاری کند و آنچه می‌خواهد را از آمریکا بگیرد؟ جهت پاسخ به این پرسش باید توجه داشت که ابراهیم رئیسی در شرایطی کرسی ریاست‌جمهوری ایران را تحویل گرفت که اقتصاد ایران با تحریم‌هایی گسترده از سوی آمریکا و دولت سابق این کشور به ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ رو به رو می‌باشد. در نتیجه تحریم‌ها و فشار‌های اقتصادی ایجاد شده از سوی آمریکا علیه ایران، این کشور در برهه‌هایی درگیر ناآرامی‌های اجتماعی نیز شده است.در این چهارچوب، نخستین دغدغه ابراهیم رئیسی، احیای حدی از ثباتِ اقتصادی و اجتماعی در ایران است. جهت دستیابی به این مساله، تحریم‌های آمریکا، سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا علیه ایران بایستی لغو شوند و یا حداقل به نحو قابل ملاحظه‌ای کاهش یابند. در این چهارچوب، تنها راه حلِ عملگرایانه، ازسرگیری مذاکرات برجامی و دستیابی به توافقی با ایران جهت احیای توافق هسته‌ای ایران است.با این همه، ابراهیم رئیسی و دولت وی فضای قابل توجهی جهت مانور دادن دارند. برای مثال، تحریم‌های آمریکا و سازمان ملل متحد علیه فروش نفت ایران تا حد زیاد با بی توجهی چین مواجه شده اند. این مساله در نوع خود کمک زیادی کرده تا اقتصاد ایران همچنان پابرجا باشد. از سویی نباید فرامش کرد که چین یکی از طرف‌های بین المللیِ برجام است و امکان دارد با آغاز مجدد مذاکرات برجامی، به نحو قابل ملاحظه‌ای از موضع ایران در روند مذاکرات مذکور حمایت کند. در این میان تهران از فضای لازم جهت بهره برداری از اختلافات راهبردی میان چین و آمریکا مخصوصا در حوزه‌های اقتصادی و ژئوپلیتیک نیز برخوردار است. ایران به عنوان یکی از متحدان قدرتمند چین، علی رغم تمامیِ چالش‌های اقتصادی و اجتماعی ناشی از فشار‌های آمریکا و کشورهای غربی در مساله برجام، از موضع خوبی برخوردار است تا قدرتمندانه بر خواسته‌های خود پیش از بازگشت به توافق برجام تاکید کند.
بورل: زمان برای نجات توافق هسته‌ای رو به اتمام است
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، از مقامات ایران خواست تا زمان را از دست ندهند و به مذاکرات هسته‌ای بازگردند.
جوزپ بورل، افزود: برگزاری جلسه روز ۲۹ مهرماه بین هیئت ایرانی و اتحادیه اروپا برای مذاکره درباره مسائل مرتبط با برجام «هنوز تایید نشده است». نبیله ماسرالی، سخنگوی بورل، در پاسخ به پرسشی در این مورد گفت که «احتمال دیدار دو جانبه در بروکسل با ایران در سفر اخیر انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، به تهران مورد بحث قرار گرفته است.»او افزود که «در این مرحله، نمی‌توانیم تأیید کنیم که آیا چنین جلسه‌ای برگزار می‌شود و زمان آن چیست. هدف، از سرگیری مذاکرات در وین در اسرع وقت باقی مانده است.» جوزپ بورل بدون اشاره به زمان دقیق برگزاری جلسه مذاکره با ایران، از روند موجود ابراز خوش‌بینی کرده و گفته است که در روزهای آینده گفت‌وگوهای مقدماتی در بروکسل صورت می‌گیرد. همچنین مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، از مقامات ایران خواست تا زمان را از دست ندهند و به مذاکرات هسته‌ای بازگردند.
ایران و کشورهای عضو برجام تاکنون شش دور گفت‌وگو برای احیای برجام برگزار کرده‌اند که این مذاکرات با مشارکت غیرمستقیم آمریکا همراه بوده است ولی به نتایج مشخصی که مورد توافق طرف‌ها قرار بگیرد، نرسیده است. مذاکرات احیای برجام در ماه‌های اخیر به درخواست حکومت ایران متوقف مانده و هنوز مقام‌های دولت رئيسی تاریخی برای بازگشت به مذاکرات تعیین نکرده‌اند و طبق گفته احمد علیرضابیگی، نماینده تبریز در مجلس، قرار است یک هیئت ایرانی روز ۲۹ مهرماه در بروکسل با مقام‌های اروپایی دیدار و گفت‌وگو کند. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در نشست خبری روز گذشته ، با اشاره به بحث‌های مطرح درباره مذاکرات بروکسل، گفت: «چالش‌ها و موانعی که باعث شد شش دور مذاکرات وین به نتیجه نرسید در این گفت‌وگوها مورد مذاکره قرار می‌گیرد». بورل گفت: ایران مایل است در بروکسل با مقامات اتحادیه اروپا که مذاکرات غیر مستقیم بین ایالات متحده و ایران و همچنین برخی دیگر از طرف‌های توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را هماهنگ می‌کنند، ملاقاتی داشته باشد. بورل گفت که آماده است از هیئت ایرانی استقبال کند اما او گفت که نمی‌تواند تاریخ ملاقات را تعیین کند. او در جمع خبرنگاران در واشینگتن در پاسخ به سئوالی مبنی بر اینکه آیا هدف ایرانیان از ملاقات با اعضای اتحادیه اروپا در بروکسل مانند آخرین مذاکرات آنها در ماه ژوئن در وین، خواستار بحث درباره پیش‌نویس متون توافق هستند، گفت: «متاسفم باید بگویم نمی‌دانم». انریکه مورا، هماهنگ‌کننده ارشد اتحادیه اروپا برای مذاکرات هسته‌ای ایران، پنجشنبه ۱۴ اکتبر، برای دیدار با علی باقری‌کنی، معاون وزیر امور خارجه ایران به تهران سفر کرد. پس از این نشست، وزارت خارجه ایران در بیانیه‌ای اعلام کرد: «در پایان این دیدار، دو طرف توافق کردند تا طی روزهای آینده در بروکسل درباره مسائل مورد علاقه دوجانبه گفت‌وگو کنند.» لارنس نورمن، خبرنگار «وال‌استریت‌ژورنال»، در توییتی به نقل از منابع آمریکایی نوشت که مقامات آمریکا انتظار ندارند سفر انریکه مورا در از سرگیری مذاکرات احیای برجام نتیجه‌ای داشته باشد. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا پیش‌تر اعلام کرد که در صورت شکست دیپلماسی، آمریکا «گزینه‌های دیگر» را بررسی خواهد کرد. همتای اسرائیلی وی، یائیر لاپید نیز بر حق کشور متبوعش برای «استفاده از زور» در قبال ایران در صورت لزوم تاکید کرد. قبلا روزنامه آمریکایی «پولیتیکو» به نقل از یک مقام ارشد اروپایی نوشت: «به نظر می‌رسد که ایران مسئله بازگشت به مذاکرات هسته‌ای وین را به تعویق انداخته است.» این روزنامه به نقل از چند تن از مقامات اتحادیه اروپا گفته است که «مأموریت حساس این اتحادیه در ایران در هفته جاری نتوانسته است دولت تندروی تهران را برای از سرگیری مذاکرات برای احیای توافق هسته‌ای قانع کند». یک مقام ارشد اتحادیه اروپا که خواست نامش فاش نشود به این روزنامه گفت: «مقامات ایرانی هنوز آماده بازگشت به مذاکرات هسته‌ای وین نیستند».