گفتنیست به دلیل تعدد بالای فیلمهای توقیفی سینمای ایران، در مطلب ذیل به مرور چند اثر مهم بسنده خواهیم کرد.
۱- چریکه تارا
از اولین فیلمسازانی که فیلمهایش در همان اوایل انقلاب با توقیف روبرو شد، بهرام بیضایی بود. دو فیلم «چریکه تارا» و «مرگ یزدگرد» ساختههای او در سالهای ۱۳۵۷ و ۵۸، هرگز به نمایش عمومی درنیامدند. چریکه تارا جز سه بار در بخش «نوعی نگاه» جشنواره فیلم کن ۱۹۸۰ و یکی دو بار در جشنواره بینالمللی فیلم سن سباستین، به نمایش عمومی درنیامد.این نخستین فیلم توقیفی در ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷ بود.
۲- حاجی واشنگتن
تا سال ۶۱ کم و بیش هر فیلمی که فیلمسازان قبل انقلاب ساختند توقیف شد! در آن سالها علی حاتمی «حاجی واشنگتن» را درباره اولین سفیر ایران در آمریکا جلوی دوربین برد که به دلایل اعلام نشده و (شاید) به دلیل مغایربودن مضمون فیلم با روحیه انقلاب توقیف شد. فیلم، تلخکامی حسین قلی خان صدرالسلطنه را نمایش میداد که باید بی کس و تنها در ساختمان سفارت ایران در بلاد فرنگ زندگی سختی را سپری کند.
به نظر میرسید که چنین فیلم تلخی در سالهایی که مبارزه و شور و هیجان حرف اصلی را میزد چندان مورد پسند نبود و همین هم دلیلی شد برای عدم نمایش فیلم.
۳- بانو
یکی از بهترین ساختههای داریوش مهرجویی که ۷ سال اجازه نمایش نداشت. بانو داستان زنی از طبقه مرفه و آشنا به کتاب و تاریخ و شعر است که سرخورده و دلشکسته از خیانت همسرش، آگاهانه خانه اعیانیاش را مامن افرادی فقیر و محروم و مستضعف میکند.
به نظر میرسد نقش اول این توقیف را شهید مرتضی آوینی بازی کرده باشد که در آن سالها منتقد شدید طیف فیلمسازان معروف به روشنفکر بود. بانو پس از تحولات خرداد ۷۶، رفع توقیف شد و از ۲۲ مهر ۱۳۷۷در تهران اکران شد بانو در نگاهی امروزی همچنان فیلمی استعاری و بسیار تاویل برانگیز در نقد طبقه محروم و مستضعف با عملکرد حیرت انگیز تمام عوامل از جمله کل بازیگرانش است.
۴- آدم برفی
بیست و هشت سال از توقیف آدم برفی میگذرد. فیلمی که در زمان اکرانش جنجالی بود و به دلیل مخالفت برخی با زن پوشی بازیگر مرد به کلی دچار مشکل شد. سال ۷۳ وقتی داوود میرباقری فیلم «آدم برفی» را به تهیه کنندگی حوزه هنری ساخت گمان نمیکرد انصار حزب الله بابت فیلم قیامت کنند و حتی نظر رهبر انقلاب را هم نپذیرند. آن روزها سروصدا و اعتراض به این فیلم باعث شد که عزت الله ضرغامی معاون سینمایی وقت وزارت ارشاد فیلم را توقیف کند.سالها بعد، وقتی در دورهی اصلاحات فیلم میرباقری از توقیف درآمد، ضرغامی در تلویزیون بود و خود او بارها آن را روی آنتن برد.
۵- مارمولک
«مارمولک» یکی از جنجالیترین فیلمهای تاریخ سینمای ایران است و چه بسا طولانیترین صفها را داشت و اگر چند روز پس از اکران با فشارهای شدید توقیف نمیشد، احتمالاً به لحاظ تعداد تماشاگر به رکوردی دست مییافت که در تاریخ سینما تاکنون نیز شکسته نشده بود. گروهی از علما و روحانیون با این فیلم مخالفت کردند که از آن جمله حسن روحانی، دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی بود که به گزارش روزنامهها در آن دوران، بعد از دیدن فیلم مارمولک (اکران خصوصی برای جلب نظر مسئولین بوده) ضمن ابراز تاسف از ساخت و نمایش این فیلم گفت: «حتی در رژیم شاه هم که دشمن روحانیت بود، کسی جرأت و جسارت ساخت فیلم موهنی مثل مارمولک را نداشت...»
۶- آفساید
آفساید به کارگردانی جعفر پناه ساخته سال ۱۳۸۵ است وپنجمین فیلم پناهی در مقام کارگردانی بهشمار میرود. داستان اثر، شرح حال دخترانی است که حاضرند هر کاری انجام دهند تا بازی ایران-بحرین را برای ورود ایران به جام جهانی ببینند تا جای کسانی را که در بازی ایران-ژاپن جان خود را از دست دادهاند خالی نباشد. این فیلم در ایران نمایش عمومی داده نشد. همچنین جعفر پناهی به دلیل ساخت این فیلم ممنوع الکار شد.
۷- سنتوری
نام این فیلم نخست علی سنتوری بود و به دلیل ممیزی به سنتوری تغییر پیدا کرد. سنتوری قرار بود در تاریخ ۳ مرداد ۱۳۸۶ اکران شود که به بهانههای مختلف از سوی وزارت ارشاد از جمله عدم توانایی کنترل جو سالن، اکران آن لغو شد. پس از هفت ماه سرنوشت اکران سنتوری همچنان در ابهام بود تا اینکه سیدی قاچاق آن با زیرنویس انگلیسی که مترجم آن مامک نوربخش بود، به بازار آمد و واکنشهای فراوان و متناقضی را برانگیخت.
۸- اراتمند؛ نازنین، بهاره و تینا
فیلمی به کارگردانی و نویسندگی عبدالرضا کاهانی ساخته سال ۱۳۹۵ است. این فیلم همچون آثار پیشین کاهانی در مسیر دریافت پروانه نمایش با حواشی همراه شد. در این فیلم زندگی سه دختر با خاستگاههای فکری متفاوت روایت میشود که به دل خیابان زده و با حضور در مهمانیها و دورهمیهای مختلف از مردان انتقام میگیرند. این فیلم سینمایی سه بازیگر زن اصلی دارد که این نقشها را طناز طباطبایی، مهناز افشار و آیدا ماهیانی برعهده دارند و بازیگر مرد این فیلم هم مهران غفوریان است.سید ضیاءالدین دری، کارگردان فقید سینمای ایران درباره این فیلم گفته بود: این دلیل نمیشود که فیلمی ساخته شود که سه دختر به تصویر کشیده شوند که برای مردها لَهلَه میزنند. فیلم کاهانی یک فیلم غیراخلاقی شفاهی است. به جرات نمیتوان این فیلم را توی سینما همراه با خانواده دید.