حدود یک هفته پیش از برگزاری نشست شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی برخی رسانهها میگویند دو پرونده مورد اختلاف میان جمهوری اسلامی و این نهاد نظارتی سازمان ملل «حل و فصل» شدهاند.خبرگزاریهای فارس و مهر گزارش دادند در پی «تعاملات اخیر بین ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی» پرونده یکی از سایتهای اعلام نشده جمهوری اسلامی موسوم به سایت آباده بسته شده است،همچنین ادعاهای آژانس در خصوص کشف ذرات اورانیوم با غنای ۷/۸۳ نیز با توضیحات فنی ایران حل و فصل شده است.بحث فعالیتهای هستهای پنهانی جمهوری اسلامی در تاسیسات و مکانهایی که به آژانس اعلام نشده از سالها پیش مطرح بوده است.بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل شهریور سال ۱۳۹۸ در یک کنفرانس خبری با انتشار تصویرهای ماهوارهای از وجود «تاسیسات پنهانی هستهای ایران» از جمله در نزدیکی شهر آباده در استان فارس خبر داده بود.ایران تا مدتها فعالیتهای اعلامنشده در سایتهای یادشده را تکذیب میکرد و با استهزاء تاسیسات مورد اشاره نتانیاهو را قالیشویی یا گاوداری میخواند.سرانجام و با افزایش فشارهای بینالمللی،جمهوری اسلامی به بازرسان آژانس اجازه داد از این مکانها بازدید و نمونهبرداری کنند و حاصل آن کشف رد مواد رادیواکتیو در دستکم سه سایت اعلامنشده بود.
خبرگزاری آسوشیتدپرس میانه اسفندماه سال گذشته (۱۴۰۱) با استناد به یک گزارش محرمانه آژانس از کشف رد اورانیوم با غنای نزدیک به ۸۴ درصد در تاسیسات زیرزمینی فردو خبر داد.تاسیسات فردو در دل کوهی در نزدیکی شهر قم واقع است و جمهوری اسلامی تا سپتامبر سال ۲۰۰۹ که دستگاههای اطلاعاتی غربی از وجود این تاسیسات باخبر شدند آن را مخفی نگه داشته بود.
خبرگزاریهای فارس و مهر بدون اشاره به منبع خاصی ادعا کردهاند پرونده کشف اورانیوم با غنای نزدیک به ۸۴ درصد یکی دیگر از پروندههایی مورد مناقشه با آژانس است که «با توضیحات فنی ایران حل و فصل شده است».مذاکرات فنی میان کارشناسان جمهوری اسلامی پس از سفر اسفند ماه رافائل گروسی، مدیر کل این نهاد به تهران آغاز شد و همچنان ادامه دارد.سفر رافائل گروسی اسفند ماه سال گذشته و دیدار و مذاکره وی با مقامات عالیرتبه کشورمان به ویژه دیدار با رئیسی که طی آن رئیسجمهور با بیان اینکه ایران بر اساس حسن نیت و وفای به عهد بالاترین سطح همکاریها با آژانس را داشته و در صورت داشتن نگاه کاملاً حرفهای و پرهیز از تاثیرپذیری آژانس از قدرتهای سلطهگر، این همکاریها میتواند ادامه و توسعه یابد از مهمترین دلایل فضای مثبت به وجود آمده میباشد.چنانچه قدرتهای سلطهگر فضای مثبت به وجود آمده را با برنامههای سیاسی خود از بین نبرند همکاریهای ایران و آژانس در قالب رویکرد جدید که محورهایی از آن در بیانیه مشترک تبلور یافته است، میتواند بیش از پیش توسعه یابد.آژانس به طور رسمی به ادعای رسانههای ایران درباره مختومه شدن دو پرونده مورد اختلاف با تهران واکنشی نشان نداده است.انتظار میرود این مسئله در گزارش آینده گروسی به شورای حکام مطرح شود. نشست اعضای این شورا ۱۵ تا ۱۹ خرداد برگزار میشود.در همین خصوص یك دیپلمات پیشین ایران در سازمان ملل ، گفت: در مورد غنیسازی در سطح ۸۳ و خردهای درصد ایران از ابتدا اعلام کرده بود که این میزان غنیسازی اتفاقی بوده است و برای تولید و ذخیرهسازی انجام نگرفته است. نتیجتا یک اشتباه فنی بوده و اورانیوم با چنین غلظتی ذخیرهسازی نشده است؛ یعنی اصل اینکه چنین اتفاقی افتاده بود را ایران پذیرفته و توضیح قابل قبولی نیز ارائه کرده بود. با توجه به توضیحی که ایران در این باره داد و نشانهای از ذخیرهسازی اورانیوم غنیسازی شده ۸۳درصدی وجود ندارد، مسئله باید قابل حل میبود.کوروش احمدی افزود: در مورد آباده هم که صحبت از انجام فعالیتهایی در آن در سالهای خیلی دور بوده، سئوال آژانس این بود که اقلام، مواد و تجهیزات مورد استفاده در آن سایت چه شدهاند و کجا هستند. کارشناسان آژانس در سال ۲۰۱۹ با اجازهای که ایران داده بود از این منطقه بازدید کردند و مدعی شدند که ذرات اورانیوم ناشی از کار انسانی در آنجا پیدا کردهاند و در این رابطه توضیح خواسته بودند. ایران هم توضیح داد که ما فعالیت هستهای نداشتهایم و شاید جاسازی مواد از سوی صهیونیستها و ایادی آنها در آژانس یا دشمنان صورت گرفته باشد. آژانس این توضیحات را قبول نمیکرد، اما الان که خبر بسته شدن این پرونده آمده است، خبر خوبی است.وی در خصوص تاثیر حل شدن این دو موضوع بر روند جلسه هفته آینده شورا حکام اظهار داشت: قطعا این اتفاق تاثیر مثبت دارد و پیشرفت مفیدی است. باید دید این دو موضوع چگونه در گزارشی که مدیرکل آژانس به شورا حکام خواهد داد، منعکس خواهد شد؛ ولی به هر حال پیشرفت بزرگی است و روی کاهش تنش میان ایران و آژانس تاثیر میگذارد. به احتمال خیلی زیاد دو سایت دیگر هم که مباحثی مشابه مباحث سایت آباده در مورد آنها مطرح بوده نیز باید به همین ترتیب تحت بررسی بوده باشد. اگر پیشرفتی در این دو مورد نیز حاصل شود، قطعا فرصتی فراهم میشود که روی موضوعات دیگر نیز کار شود، البته باید صبر کرد تا جزئیات آن منتشر شود و گزارش آژانس را ببینیم.این خبرها، مثبت محسوب میشوند، اما نمیتوان از این خبرها نتیجه گرفت به زودی اتفاقاتی بزرگ مثل احیای برجام رخ میدهد. به اعتقاد من برای رسیدن به چنین نتیجهای هنوز زود است. باید منتظر گزارش پادمانی آژانس بمانیم و پس از مطرح شدن جزئیات دقیقتر قضاوت کنیم که آیا همین برداشتی که نسبت به همکاری با آژانس، در ایران وجود دارد، به شکل مشابه از سوی آژانس بینالمللی انرژی هستهای و مدیر کل آژانس، رافائل گروسی هم وجود دارد یا خیر.