خشکسالی چهره خشنتر خود را به همه ایران و خوزستان نشان داده و پیشبینیها حکایت از وضعیت وخیمتری از نظر آبی در استانهای گرم و جنوبی ایران دارند. تالاب شادگان که حالا بیشترین آب خود را از پسابها تامین میکند سالها است در انتظار آبی است که قرار است از کارون به آن منتقل شود. کارونی که خود بیشترین آب را به روستاها و شهرهای مختلف ایران منتقل میکند. مسیلها و پسابهای نیشکر و نهرهای ماله و بحره آخرین خون در رگهای خشکیده شادگانند و کارون نیمه جان آخرین راه نجات؛ رودخانهای که خود دستخوش بیمهری آسمان و زمین شده و سالها است سیرابکننده شهرها و روستاهای زیادی در سراسر ایران بوده و هست.
هورالعظیم و شادگان دو تالابی هستند که در طول چند دهه اخیر به کانون ریزگرد و گرد و غبار استان تبدیل شدهاند و خشکی بخش باقیمانده هر کدام از آنها میتواند بحرانی را به وجود آورند. شادگان در این بین بیشترین سهم را از گرد و غبارها خواهد داشت چرا که در طول سالهای اخیر احیای آن به فراموشی سپرده شده است. سید محمد حسن فقیه، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شادگان که در گفتوگو با مهر از وضعیت بحرانی دبی و رژیم تالاب شادگان خبر داده، اعلام کرده است که قطعا در تابستان با تنش آبی در تالاب شادگان مواجه خواهیم بود. اتفاقی که برلزوم هر چه بیشتر انتقال آب برای جلوگیری از تبدیل شدن بخشهای خشک این تالاب به کانون گرد و غبار را تاکید میکند.
همه شادگان را با قایقهایی که راهشان را از میان نیزارها باز میکردند تا به آن سوی تالاب بروند به خاطر میآورند. تالابی که حالا به شادی روزهای گذشته نیست. تالاب شادگان در حال حاضر هیچگونه منبع تامین کننده آبی ندارد و تنها منابع آبی این تالاب مسیلها و پسابهایی است که از کشت و صنعت نیشکر و نهرهای ماله و بحره وارد تالاب میشوند و از نظر کیفیتی بسیار نامرغوب و نامطلوب هستند، هرچند که به گفته رئیس اداره حفاظت محیط زیست شادگان در مجموع شدت آسیب پسابها به تالاب نسبت به سالهای گذشته کمتر شده است اما تالاب شادگان نیازمند منبعی برای تامین آب مورد نیازش است تا تابستان را با بحران کمتری سپری کند.
پیشتر آب مورد نیاز تالاب شادگان از رودخانههای جراحی و کارون و همچنین جزر و مد خلیج فارس تامین میشد اما سدسازی و رعایت نشدن نیاز آبی تالاب به همراه تخلیه پسابهای آلودهای چون مزارع نیشکر، پرورش ماهی و فولاد خوزستان، عبور لولههای نفتی، فعالیت ۳۰ واحد پتروشیمی و تخلیه زبالههای شهری این تالاب جهانی را به مرحله بحرانی کشاند. اتفاقی که سبب شده بخش عمده این تالاب نمکی شود و تبعات جانبی برای وضعیت اقلیم منطقه در پی داشته باشد.
خطر توفانهای نمکی در کمین مردم شادگان
تالاب شادگان سه بخش دارد؛ نخست بخش شیرین که بخشهای شمالی تالاب هستند و نیز بخش لبشور که بخش میانی تالاب را شامل میشود همچنین بخش شور در زمره سومین بخش قرار میگیرد که به دریا متصل میشود. قسمت عمده بخش شیرین تالاب که اکنون تقریبا به لبشور تبدیل شده در حدود ۸۰ الی یکصد هزار هکتار است که از این مقدار در حدود ۴۰ الی ۵۰ هزار هکتار تالاب شادگان، آب دارد ولی آب این قسمت از تالاب از پسابهای نیشکر و آبروده و نیز پسابهای نهر بحره که پسابهای بخش جنوبی شهر اهواز است، تامین میشود. بخش عمده تالاب شادگان لبشور وسعت ۶۰ درصدی تالاب را در اختیار دارد و این مهمترین خطری است که میتواند تهدیدکننده مردم شادگان باشد.
رئیس اداره حفاظت محیطزیست شادگان هشدار داده که وقتی در تابستان بیشترین میزان تبخیر صورت میگیرد در مناطق لبشور لایههای نمک را در تالاب میبینیم و قسمت عظیمی از اراضی لبشور نمکی میشود و سطح سفیدی را در تالاب ایجاد میکند. این لایههای نمکی تبعات جانبی برای وضعیت اقلیم منطقه خواهد داشت. یعنی بادها میتوانند توفانهای نمک را برپا کنند و نه تنها زندگی انسانها و موجودات زنده منطقه را به خطراندازند بلکه میتوانند تهدیدی برای محصولات کشاورزی خوزستان باشند.
نارضایتی از انتقال آب
امیدواری احیای اندک بخش تالاب شادگان از رودخانه کارون در حالی است که انتقال آب کارون به شهرهای مختلف از جمله اصفهان سبب مناقشات و بگومگوهای بسیاری شده است. علاوه بر این، طرحهای انتقال آب رودخانه کارون، جمعیت این مناطق را که بیش از ۲میلیون نفر هستند دچار چالش میکند. پایشهای انجام شده نشان میدهد که وضعیت فعلی رودخانه کارون در حد متوسط است و انتقال آب میتواند این میزان را باز هم کاهش دهد و این افت کمی و کیفی آب رودخانه کارون طبیعتا روی سلامت مردم نیز اثر زیانباری خواهد گذاشت. علاوه بر این چطور میتوانیم آب کارون را به استانهای دیگر انتقال دهیم در حالی که به دنبال توسعه اراضی ۵۵۰هزار هکتاری هستیم که منبع تامین آب مورد نیاز این اراضی همین کارون است.