در هفته گذشته در میان اعتراضات به افزایش قیمت بنزین، دسترسی سراسری به اینترنت در بخشهای زیادی از ایران قطع شد. پس از پنج روز، دولت روز پنجشنبه اعلام کرد که دسترسی به اینترنت به تدریج احیا میشود.ایران نخستین کشوری نیست که دسترسی خود به اینترنت جهانی را به عنوان ابزاری برای مدیریت ناآرامیهای داخلی قطع می کند؛ مصر در سال ۲۰۱۱ اقدام مشابهی انجام داد، سودان و اتیوپی نیز در تابستان سال جاری در موارد مشابه اینترنت سراسری را قطع کردند. در حقیقت، به نظر میرسد در سال ۲۰۱۹، سوئیچ قاتل اینترنت لحظههایی عملی را تجربه کرده است. ظاهراً روسیه نیز در پی آن است که به عنوان بخشی از یک قانون جدید اینترنتی که امسال تصویب شده است، توانایی خود برای قطع کامل زیرساختهای اینترنت داخلی از اینترنت جهان خارج را آزمایش کند.
با توجه به این که بسیاری از دولتها اکنون دست به قطع اینترنت می زنند ـ گاه حتی برای جلوگیری از تقلب در امتحانات سراسری در کشورشان ـ این کار ظاهرا آسان به نظر می رسد، اما غالباً این روند کاملاً کند و دشوار است؛ برای مثال، NetBlocks، سازمانی که بر قطع اینترنت در سراسر جهان نظارت میکند، تخمین زده که اقدام به قطعی اخیر اینترنت در ایران ۲۴ ساعت زمان برده است.دلیل این است که قطع دسترسی به اینترنت به آسانی زدن یک سوئیچ نیست، بلکه مستلزم جدا کردن اتصالات به اینترنت خارج در تعدادی از نقاط ترانزیت تعیین شده در داخل کشور و سپس مسدود کردن ترافیک در آن نقاط یا اعلام این نکته به روترهای خارجی است - از طریق سرورهای بينالمللی به داخل کشور ترافیک رد و بدل می کنند - که ترافیک اینترنتی مورد نظر آنها دیگر به گیرندگان تحویل داده نمیشود. به نظر میرسد در ایران دولت از ترکیبی از این تاکتیکها برای جلوگیری از ورود ترافیک خارجی به کشور استفاده کرده است. برخی از ارائه دهندگان خدمات اینترنتی ایران به سادگی ترافیک ورودی را مسدود کردند و برخی دیگر از پاسخ به سرورهای خارجی برای انتقال ترافیک به آدرسهای IP ایرانی سر باز زده اند. استراتژی دوم همچنین ابزاری بسیار مؤثر برای جلوگیری از ترافیک ورودی است، زیرا شبکههای مختلفی که اینترنت را تشکیل میدهند، توسط هزاران شرکت مختلف ارائه دهنده خدمات اینترنتی (مانند Verizon، Time Warner و Level ۳) اداره میشوند.این شرکتها به پاسخ و اعلام شرکتهای دیگر متکی هستند تا بدانند کدام یک میتوانند ترافیک مورد نظر را به مقصد خاصی تحویل دهند تا از این طریق بتوانند بستههای دیتای خود را به شبکههای متناسب منتقل کنند؛ بنابراین وقتی یک ارائه دهنده خدمات اینترنتی ایرانی اعلام میکند که دیگر نمیتواند ترافیک را به آدرسهای مقصد ایران تحویل دهد، دیگر شبکههایی که با آن سرویس دهنده ارتباط برقرار میکنند، آن اعلامیه را دریافت کرده و عبور و مرور ترافیک به آن شرکت متوقف میشود. اما به روزرسانی همه این اطلاعیهها و پخش آنها در بین شرکتهای مختلفی که شبکه اینترنت جهانی را تشکیل میدهند، میتواند مدت زمان زیادی طول بکشد؛ از این روی، ۲۴ ساعت طول کشیده تا قطع اینترنت در ایران رخ دهد.تعداد ارائه دهندگان خدمات اینترنت در ایران زیاد نیست، بنابراین قطع دسترسی به اینترنت مدتی طول کشید، اما در نهایت انجام شد. برای سایر کشورها که ارائه دهندگان کمتر و ارتباط کمتر با اینترنت جهانی دارند، سوئیچ قاتل میتواند حتی سادهتر از این هم باشد. تجزیه و تحلیل سال ۲۰۱۲ توسط بنیانگذار شرکت Renesys و مدیر سابق CTO جیم کووی، اقدام به دسته بندی کشورها با توجه میزان دشواری قطع اتصال آنها از اینترنت کرده است، که این تجزیه و تحلیل ناشی از بررسی این نکته است که چه تعداد ارائه دهنده خدمات اینترنتی در این کشورها با شبکههای بينالمللی و خارجی ارتباط دارند. ایران و مصر هر دو در دسته دوم کشورها با بیش از دو، اما کمتر از ۱۰ ارائه دهنده خدمات متصل به سطح بينالمللی قرار گرفتند، بنابراین در دستهبندی کشورهای با "ریسک قابل توجه" برای قطع شدن از اینترنت جهانی طبقه بندی شدند.
در شرایط حاضر«چه باید کرد؟»؛
درسهایی از اعتراضات
گروه سياسي: بعد از اعتراضات اخیر به افزایش قیمت بنزین که به خشونت و تخریب اموال عمومی منجر شد، برخی از کارشناسان اعتقاد دارند باید تدابیری اندیشیده شود تا مردم بتوانند در فضایی آرام مطالبات خود را بیان کنند، بدون اینکه عواقبی این کار برای آنها به دنبال داشته باشد.
در همین خصوص یک استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در پاسخ به این پرسشکه در شرایط حاضر«چه باید کرد؟» اظهارداشت: «در این رابطه دو نکته مهم وجود دارد، اول اینکه دولت باید قبول کند، ولو اینکه تصمیماتی که میگیرد درست باشد، اما اگر این تصمیم مخالفانی داشته باشد، باید این اعتراض شنیده شود.صادق زیباکلام افزود: «نکته دوم نیز مرتبط با به رسمیت شناختن حق اعتراض است، بنابراین باید مکانیزمهای لازم برای برپایی تجمعات مردمی اندیشیده شود و مکانی مشخص شود تا مردم در آنجا بیایند و مطالبات خود را بیان کنند، بدون اینکه ترس از این داشته باشند، که با آنها برخورد خواهد شد.این اعتراضات اخیر میتواند درسهای مختلفی را برای دولت به دنبال داشته باشد، که مهمترین آنها میتواند این باشد که باید صدای مخالف را شنید و کسی که مطالبه ای دارد باید بتواند آن را در فضایی آرام بیان کند.» وی با اشاره به اینکه وجود احزاب قدرتمند میتواند بسیاری از مشکلات به وجود آمده را حل کند، افزود: «اگر احزاب قدرت داشته باشند، میتوانند اگر به موضوعی نیز اعتراض داشته باشند، به شکل سازماندهی شده و در فضایی آرام اعتراض خود را بیان کنند، بدون اینکه فضا به خشونت کشیده شود و به اموال عمومی آسیبی وارد شود.» این استاد دانشگاه ادامه داد: «در نبود احزاب است که تجمعات آرام مردم ممکن است به سوی خشونت و هرج و مرج حرکت کند و معلوم نشود هویت کسانی که اعتراض میکنند، چیست، بنابراین باید در برخی از سیاستگذاریها و تصمیمات تجدید نظر کرد و با میدان دادن به احزاب زمینه را برای بیان مطالبات و خواستههای مردم مهیا کرد.»
میتوان محلی برای بیان مطالبات مردم درنظر گرفت
کارشناس مسائل سیاسی با تاکید بر اینکه در قانون اساسی ظرفیت برپایی تجمعات قانونی مردم به شرطی که مخل مبانی اسلام و امنیت ملی نباشد، دیده شده است، گفت: «احزاب و گروههای سیاسی قانونی ودارای مجوز میتوانند به ارائه درخواست به وزارت کشور نسبت به برپایی تجمعات و بیان مطالبات خود اقدام کنند.»حسینکنعانیمقدم افزود: «از سوی دیگر نیز میتوان مکانی را در نظر گرفت که مردم بتوانند در آنجا به مواردی که اعتراض دارند، اعتراض خود را بیان کنند و نیروی انتظامی نیز تامین امنیت آن را محل را برعهده گیرد.» کنعانیمقدم با اشاره به اینکه مجلس مقصر وقایع اخیر است، گفت: «با توجه به اینکه در مورد افزایش قیمت بنزین مجلس از قبول مسئولیت در این باره شانه خالی کرد و در مقابل خواست دولت که افزایش قیمت بنزین بود، تسلیم شد، با توجه به این موضوع نمایندگان باید در این رابطه پاسخگو باشند که چرا به وظایف نمایندگی خود عمل نکردند.» وی با اشاره به اینکه نمایندگان با توجه به ابزارهای قانونی از جمله سئوال و استیضاح وزرا میتوانند در مورد رسیدگی به عملکرد دولت اقدام کنند، بیان داشت: «مردم نیز میتوانند از طریق نمایندگان خود مسائل و مطالبات خود را با آنها در میان گذاشته و نمایندگان نیز وظیفه دارند این درخواستها از طریق عمل به وظایف نمایندگی دنبال کنند.»
مقدم بر حق اعتراض، رسیدگی به چرایی اعتراض است
دبیرکل جامعه اسلامی اصناف و بازار با اشاره به اینکه مقدم بر حق اعتراض برای مردم،رسیدگی به این موضوع است که چرا مردم معترض هستند، اظهارداشت: «مقصر تمامی اتفاقات اخیر دولت است، زیرا رئیس جمهور و به صورت کلی دولت در این زمینه با مردم صادق نبودند و روراست با آنها برخورد نکردند.» احمدکریمی اصفهانی با تاکید بر اینکه دانستن حق مردم است، گفت: «عدم به کارگیری شفافیت در مورد افزایش قیمت بنزین، هزینه زیادی بر کشور تحمل کرد، اینکه آقای روحانی در ابتدای دولت خود اعلام میکند، اعتقادی به کارت سوخت ندارد، اما بعد از گذشته شش سال دوباره این کارت را در میآورد نشانه عدم شفافیت است.»وی اضافه کرد: «وزیر نفت و زیر مجموعهاش نیز مدام مصاحبه میکردند که نه قرار است بنزین گران شود و نه سهیمهبندی در حالی این اتفاق افتاد، سخنگوی دولت نیز رفتار مشابهای را از بروز داد، بنابراین دولت به طور کلی مسبب این اتفاقات است و باید در این زمینه پاسخگو باشد.» دبیرکل جامعه اسلامی اصناف و بازار با بیان اینکه قبل از هر اقدامی دولت باید مردم را نسبت به گرانی بنزین توجیه میکرد و افکار عمومی را آماده این امر میساخت، عنوان کرد: «کسی در مورد افزایش قیمت بنزین شکی نداشت، اما نحوه اجرای این قضیه و همچنین زمان آن جای بحث دارد و عملکرد مجلس ودولت در این زمینه به هیچ عنوان قابل قبول نیست.باتوجه به اتفاقاتی که کشورهای غربی در آشوبهای لبنانو عراق دنبالکردند، همگان میدانستند هدف نهایی استکبار ایجاد آشوب در ایران است، بنابراین باید مسئولان این امر را در نظر میگرفتند و بعد از آن به افزایش قیمت بنزین اقدام میکردند.»
علت اعتراضات چیست؟
عضو هیئت علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران درباره اعتراضات بنزینی گفت: این شکل از اعتراض از طرفی بالا رفتن سطح خشونت در جامعه را نشان میدهد، اما از طرف دیگر خشونتهایی مثل آتش زدن و تخریب به برنامه ریزیهای قبلی بر میگردد که محدود است. سیدحسن حسینی افزود: اما اینکه چرا کار به اینجا میکشد باید توجه کنید در تظاهرات کشورهای اروپایی هم این وضعیت به وجود میآید. مثلا در قضیه جلیقه زردهای در نوامبر سال گذشته که هنوز ادامه دارد، روزهای اول مغازههای شیک در شانزلیزه غارت شد. بخش زیادی از افرادی که چنین کاری میکنند کسانی هستند که دنبال اغتشاش و بهره برداری از اغتشاش هستند. کسانی که شغلی ندارند و زندگی آنها از راه سرقت و زورگیری میگذرد، بهترین فرصت را گیر میآورند که از این فرصت استفاده کنند و از آب گل آلود ماهی بگیرند. این جامعه شناس گفت: وقتی سطح خشونت در جامعه بالا میرود کنترل از دستشان میرود. مثلا در فرانسه، چون جلیقه زردها تشکیلاتی نداشتند جمع کردن آنها سخت بود، ولی وقتی سندیکای حمل و نقل اعتصاب میکند و راهپیمایی میکند، چون خود سندیکا کنترل میکند و به عنوان یک نیروی انتظام دهنده هم عمل میکند، اینگونه نمیشود. نمایندگان سندیکا بعد از تظاهرات با مسئولان دولتی صحبت میکنند و درخواست هایشان را میگویند، دولت هم امکانات را میگوید و به توافقی میرسند و قضیه تمام میشود.
این استاد دانشگاه گفت: ما چنین واسطههایی نداریم. مردم یک دفعه به خیابان میریزند، ممکن است با مشکلات اقتصادی و فقر و بیکاری و... مواجه باشند، ولی کسی نیست با اینها صحبت کند. در قضیه اخیر هم متاسفانه سران سه قوه بد عمل کردند. اینها باید با راننده تاکسیها و نماینده آنها و صنفهایی که گرانی بنزین روی زندگی و درآمدشان تاثیر دارد و روی بالا رفتن سایر قیمتها تاثیر میگذارند صحبت میکردند. باید از آنها میپرسیدند چقدر بنزین نیاز دارند که قیمتها بالا نرود. تمام اینها باید برنامه ریزی میشد. کسی که فقط خودروی شخصی دارد نمیتواند اعتراض کند. اعتراض بیشتر برای حمل و نقل و مواد غذایی است. چیزهایی که باعث میشود سایر قیمتها بالا برود و کسانی که درآمد ثابت دارند باید هزینه آن را بپردازند.