رشد قیمتها در ماه آبان که به عنوان تورم ماهانه اعلام میشود، برای دهک اول ۱.۸ درصد بوده است و برای دهک دهم ۲.۵درصد. سهم جدیتر خوراکیها در سبد مصرفی دهکهای پایین درآمدی و جهش قیمتی که این گروه کالایی در حوالی خردادماه تجربه کرد، باعث شد در مجموع تورم سالانه برای دهکهای پایین بیشتر باشد، اما پس از افزایش قیمت خوراکیها، حالا سایر گروههای کالایی تورم ماهانه بیشتری دارند که باعث شده تورم ماهانه دهکهای بالایی بیشتر از دهکهای پایینی باشد.
سهم خوراکیها از تورم ماهانه سبد مصرفی دهک اول ۰.۶ واحد درصد بوده، اما این سهم برای دهک دهم ۰.۳۷ واحد درصد محاسبه شده است.
تورم مسکن هم برای هر دو گروه طی ماه آبان بالا بوده است؛ برای دهک دهم این سهم برابر ۰.۷۵ واحد درصد و برای دهک اول ۰.۷۲ واحد درصد بوده است.با این حال، نرخ تورم به ویژه در بخش مواد خوراکی، زوایای پنهان و آشکار معیشت مردم را ترسیم میکند که گواه کوچک شدن سفره بیشتر مردم نسبت به سال گذشته است.
یک کارشناس اقتصادی در رابطه با تبعات چنین حجم وسیعی از تورم بر سبد معیشت مردم گفت: امروز سیر کردن شکم در اولویت هزینه بخشهای فقیر جامعه قرار گرفته است. زمانی که تورم در بخش کالای غیرخوراکی اما ضروری بالا میرود، دهکهای پایین درآمدی مجبور میشوند اولویت اول تقاضای خود را به خوراکیهای لازم و سبد معیشتی خانوارشان اختصاص دهند. امروز تورم بخش خوراکی نسبت به سال گذشته برخلاف ادعای آمارهای رسمی دولت به بالای ۷۰ درصد رسیده است و دهکهای اول تا پنجم به ترتیب اقلام ضروری را از سبد خانواده خود خارج کردهاند.
مسعود دانشمند افزود: با افزایش نرخ دلار و محدود شدن صادرات، قطعا وضعیت معاش روزانه مردم در بخش خرید خوراکیهای ضروری باز وارد فاز جدیدی خواهد شد.مصرف خوراکیها در سبد مصرفی دهکهای پایین درآمدی رو به افول است و این روند تا تثبیت تورم و یا کاهش نرخ آن ادامه خواهد داشت؛ بحثی که علیرغم وعدههای مکرر از سوی دولت تاکنون و پس از گذشت بیش از یکسال به صورت جدی مدیریت نشده و گویا قصد مدیریت آن را ندارند.دانشمند با تأکید بر اینکه در آستانه نزدیک شدن به تورم ۵۰ درصدی هستیم، گفت: اگر نرخ تورم که از سوی مراکز رسمی دولت اعلام میشود، واقعیت داشته باشد یعنی تا رسیدن به ابر تورم خیلی فاصله زیادی نداریم و تا پایان سال بیشتر دهکها تورم بالای ۵۰ درصد را تجربه خواهند کرد. امروز تورم مواد خوراکی به ۷۰ درصد رسیده و در ادامه گرانی دلار این رقم تا پایان سال افزایش خواهد داشت که با این روند بیشتر خانوارهای دهکهای کم درآمد و متوسط به زیر خط فقر خرید مواد غذایی خواهند رسید.وی تصریح کرد: اینجاست که تفاوت آمار ارائه شده از سوی مراکز رسمی دولت با واقعیتهای جامعه آشکار میشود یعنی دقیقاً زمانی که بیشتر خانوارها از لحاظ تأمین مایحتاج روزانه جهت سیر کردن شکم خانواده خود ناتوان خواهند شد و هزینههای سیر کردن شکمشان تا سقف دو برابر افزایش خواهد داشت.
سفره مردم کوچکتر میشود؟
حجم نقدینگی در اقتصاد ایران در ۱۲ ماهه اخیر به ۵۵۹۵ هزار میلیارد تومان رسید؛ با افزایش ۳۷.۵ درصدی. صعود نقدینگی در مهرماه هم ادامه یافت و به ۵۶۷۶ هزار میلیارد تومان رسید. این شاخص از ابتدای امسال تا پایان شهریورماه هم رشد ۱۵.۸درصدی را ثبت کرده است.
اقتصاددانان میگویند نقدینگی مهره اصلی اقتصاد سیاسی در ایران است وهر وقت مشکلی پیش میآید، تصمیمگیرندگان به سراغ چاپ پول میروند و به نقدینگی دامن میزنند. بزرگترین مشکل همان کسری بودجه است که دستاندرکاران اقتصاد از ابزار خلق پول بهره برده و باعث رشد پایه پولی میشوند، البته این در حالیست که دولتمردان همواره در سخنانشان بزرگترین دغدغه خود را جلوگیری از پولی شدن کسری بودجه عنوان میکنند اما همیشه ماجرا به سمت و سوی دیگری میرود و نتیجه برخلاف ادعاهاست.
رشد ۳۴.۳درصدی نقدینگی در چهار سال
متوسط رشد نقدینگی طی چهار سال یعنی از سال ۹۳ تا ۹۶ معادل ۲۴.۳ درصد بوده است. این رقم در سالهای ۹۷ تا ۱۴۰۰ به ۳۴.۳ درصد رسید که به معنای رشد ۱۰واحد درصدی نقدینگی است.
مسعود نیلی، اقتصاددان در این زمینه گفته است: «این نرخ در سالهای اخیر به بالاتر از ۴۰درصد رسیده و در یک اقتصاد بیدفاع چنین روندی در افزایش نقدینگی به معنای حذف آرامش از کسبوکار و زندگی مردم است؛ چون هیچ حائلی بین شوک رشد بالای نقدینگی و سفره مردم وجود ندارد و رشد نقدینگی هر میزان که باشد به طور کامل به تورم در زندگی مردم تبدیل میشود.»
با توجه به رشد ۴۰ درصدی متوسط رشد نقدینگی، کارشناسان تاکید میکنند این نرخ رشد باید طی ماههای آینده حداقل ۱۰واحددرصد کاهش یابد. مسالهای که باید به اولویت نخست سیاستگذار تبدیل شود، چرا که هیچ موضوع اقتصادی و سیاسی دیگری به این اندازه دارای اهمیت نیست.
تولید بیبهره از فوران نقدینگی
در حالی نقدینگی در اقتصاد ایران طغیان کرده که بخش تولید از آن بیبهره مانده است، این در حالیست که مقامات اقتصادی هرازچندگاهی از ضرورت هدایت نقدینگی به سمت تولید صحبت میکنند اما کماکان رنج تولید در فوران نقدینگی ادامه دارد.
در همین ارتباط، فعالان اقتصادی به این نکته اشاره میکنند که رمز موفقیت یک کسب و کار تنها بسته به توانایی یا ایده و خلاقیت مدیران نیست، بلکه برای ادامه حیات به تامین مالی به موقع نیاز دارد.