خُلق شان گرم است مثل آفتاب خوزستان. حتی حالا که کیلومترها دورتر از دیارشان جزیی از هویت مشهد شدهاند، آنهم در محلهای که میان عطر فلافل آبادانی، ماهی جنوب و قهوه عربی گم است. این مردم همانی هستند که بودند؛ اصیل، محکم و مهربان، با اینهمه، تغییر همه چیز برای اهالی خوزستان از ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ شروع میشود؛ وقتی که ارتش عراق به خاک ایران حمله میکند. شهرهای خرمشهر و آبادان به دلیل هم جواری با خاک عراق بهعنوان مسیر ورود نیروهای متخاصم انتخاب شدند. ساکنان شهر درکنار نیروهای نظامیو قوای داوطلب ایستادگی میکنند، اما فشار و شکل حملات به نحوی است که جایی برای خانوادهها نمیماند. شهرها در آستانه سقوط هستند و طبیعی است که وقتی دشمن به شهر میآید، مردم باید بروند. اهالی این شهرها و چند شهر دیگر بهسمت نقاط امنتر حرکت میکنند؛ برخی به شهرهایی میروند که فامیل یا آشنایی دارند و برخی نیز در اماکن عمومیشهرهای دورتر از کانون جنگ مستقر میشوند. تصور غالب شان این است که جنگ به زودی تمام میشود و آنها بهسراغ خانه و کاشانه خود میروند، اما چنین نیست. به هر حال اسکان جنگزدگان در ماههای ابتدایی جنگ برعهده فرمانداریها و استانداریهاست. در مشهد، آن دسته از خانوادههای جنگزده که در منزل دوست یا آشنایی مستقر نشدهاند، در چهار نقطه مختلف اسکان داده میشوند. برخی از آنها در خوابگاه دانشجویان واقع در کوی دانشگاه (میدان آزادی) و عدهای نیز در آسایشگاه محرابخان واقع در خیابان وحید، مستقر میشوند. مغازههای پاساژ امیر یکی دیگر از مکانهایی است که به اسکان جنگزدگان خوزستانی تعلق میگیرد. همچنین بناهای تازهساز چند طبقه هتل پارس فعلی که آن زمان در کیلومتر ۵ جاده پارک ملت، بدون استفاده رها شده بود، از دیگر مکانهایی است که برای اقامت مهاجران درنظر میگیرند. جالب است بدانید ساختمان هتل پارس بعد از اسکان مهاجران در هفت طبقه آن، به «شهرک شهیدرجایی» مشهور میشود.
با ادامه جنگ در اواخر سال ۱۳۵۹ و افزایش روند مهاجرت مردم از نواحی جنگزده، اسکان «جنگزدگان» و ساخت اردوگاههای موقت برای زندگی آنها به یکی از دغدغههای مهم کشور تبدیل میشود؛ بر پایه سرشماری این بنیاد در بهار سال ۱۳۶۰، بیش از یک میلیون و ۱۰۰ هزار آواره جنگی در شهرهای مختلف پراکنده شده بودند. با فعالیت «بنیاد جنگ زدگان»، مهاجران جنگی مستقر در مشهد در دو مکان تجمیع میشوند؛ یکی همان بنای هتلپارس و دیگری مجتمعهای مسکونی خالی و نسبتا نوساز بانک رفاه کارگران در جنوبشرقی شهر. به عبارت بهتر، آنچه امروز به نام شهرک شهید بهشتی یا شهرک عربها شناخته میشود، در واقع بخشی از بناهای نوساز مسکونی بانک رفاه کارگران است که سال ۱۳۵۵ ساخته شدهاند. این شهرک نوساز که در زمینی به وسعت دو هکتار بنا شده است، ۴۲ بلوک دارد که هرکدام دارای ۴۵ واحد مسکونی هستند. از سویی دیگر در پاییز ۱۳۶۰ با افزایش تعداد شهدا و مهاجران در مشهد، با نظر «بنیاد امورجنگ زدگان» سی بلوک به اسکان جنگزدهها و مهاجران خوزستانی تعلق میگیرد و دوازده بلوک این مجتمع هم به اسکان خانواده شهدا اختصاص داده میشود. شهرک شهید بهشتی چهار نوع آپارتمان دارد؛ سوئیت، یک خوابه، دو خوابه و سه خوابه؛ که بسته به تعداد اعضای خانواده جنگزدگان به آنها داده میشود. ساکنان اولیه شهرک، مردمان شهرهای دزفول، شادگان و اهواز هستند که به دلیل حملات توپخانهای به مشهد آمدهاند. در ادامه، جنگزدگان خرمشهری و آبادانی نیز که تعدادشان از دیگر مهاجران بیشتر است، از دیگر نقاط شهر به شهرک منتقل میشوند. در این میان شهرک شهید بهشتی عملا از میانه سال ۱۳۶۱ و با جمع شدن شهرک شهید رجایی (ساختمان هتل پارس) به تنها مأمن جنگزدگان بدل میشود و همه آنها در این شهرک مستقر میشوند. پس با یک حساب سرانگشتی متوجه میشوید ازآنجا که هر بلوک شهرک پنج طبقه و هر طبقه، نه آپارتمان دارد، شهرک حدود ۲ هزار خانوار جمعیت داشته است.